sesje aktualne ()

W Instytucie Muzyki Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie w dniach 9–11 września 2021 będzie miała miejsce 50. Konferencja Muzykologiczna ZKP „Muzyka kobiet. Kobiety w muzyce”.

W lutym 1939 roku na łamach ilustrowanego dwutygodnika „Moja przyjaciółka” odnośnie roli kobiet w życiu społecznym pisano: „Kobieta współczesna naturalnie nie może jeszcze dorównać mężczyźnie w dziedzinie samodzielności. Przypisać to należy naszej <<babilońskiej niewoli>>, gdyż uzyskałyśmy równouprawnienie bardzo niedawno. Jednak kulturalna misja kobiet w dziejach świata była ogromna, aczkolwiek uczestniczyły one w nich niejako pośrednio…”

Ta konstatacja, choć z obecnej perspektywy już nieco przebrzmiała, uzasadnia spojrzenie na kulturalną misję kobiet w obszarze muzyki stawiając ją w centrum badawczej uwagi. Fenomen muzyki kobiet, a także ich udziału w szeroko rozumianej kulturze muzycznej jest zjawiskiem, które pomimo wielu prowadzonych badań nadal pozostaje na uboczu. Przez wieki muzyka była ekskluzywnym dodatkiem do kobiecych ról i wyzwań społecznych. Uprawiały ją uzdolnione arystokratki, bogate patrycjuszki wypełniając w ten sposób czas pomiędzy domowymi obowiązkami. Jak wskazują badania w XVIII i XIX wieku spod pióra kobiet wychodziły głównie drobne utwory użytkowe, które pełniły określoną funkcję w życiu kulturalnym dworskich rezydencji i mieszczańskich salonów. Do naszych czasów przetrwały niektóre ślady tej twórczości. Trudno jednak oszacować, jak ogromny obszar kobiecych dokonań został bezpowrotnie utracony pozostając w odręcznych zapiskach domowych archiwów. Ambitniejsze przejawy tej twórczości zazwyczaj nie miały szans na szersze zaistnienie w formie drukowanej wobec stereotypowych zarzutów „prostoty, sentymentalizmu, czy zbytniej łagodności”. Przewrót w nastrojach społecznych, u którego zarania stały ruchy feministyczne przełomu XIX i XX wieku sprawił, że głos uzdolnionych muzycznie kobiet stał się bardziej słyszalny. Zwłaszcza po II wojnie światowej kobiety kompozytorki, dyrygentki, bez kompleksów podejmowały wyzwania do tej pory zarezerwowane dla mężczyzn. Dla równowagi trzeba jednak podkreślić, że od wieków kobiety znakomicie realizowały się w muzycznym wykonawstwie. Tu zarówno w świecie opery, jak i muzyki instrumentalnej, a nawet religijnej przewartościowanie ról nastąpiło znacznie wcześniej stawiając kobietę na równi, a nawet w pozycji uprzywilejowanej wobec mężczyzn-wirtuozów.

Echa muzycznej przeszłości kobiet pozostają ważkim zagadnieniem także wobec wyzwań współczesności. Bezsprzeczny rozwój badań z zakresu gender studies pozwala na nowo odczytywać drugoplanowość kobiecych dokonań w obszarze europejskiej kultury muzycznej do końca XIX wieku. Jakkolwiek pozostają one skromne to trudno jednak przyjąć, że źródłem tego zjawiska jest szczególny brak uzdolnień muzycznych ponad połowy populacji, a nie zaś uwikłanie kobiet w pełnienie określonych ról społecznych, które do dziś pozostają zazwyczaj utrwalonym standardem. Faktycznie jednak „muzyczny świat kobiet” nie ustępuje już jak dawniej „męskiej” muzyce, tak w sferze wykształcenia, jak i profesjonalizmu, czy dokonań. Wobec tego naturalnie rodzi się pytanie o istnienie sfer odrębnych, które mogłyby decydować o specyfice kobiecej twórczości? Czy te zjawiska leżą w zakresie warsztatu, czy raczej pozostają w sferze idei i czy w ogóle można tego rodzaju granice wyznaczać wobec ujawniającej się powszechnie unifikacji postaw we współczesnej obyczajowości życia społecznego?

Te wszystkie sfery stanowią istotny przyczynek do badań nad kobiecą kulturą muzyczną w szerokim spektrum twórczości, wykonawstwa, recepcji, a także refleksji o muzyce. Podejmując to wyzwanie organizatorzy proponują następujące zakresy problemowe tegorocznej konferencji:

• zapomniane lub nie dość rozpoznane sylwetki kobiet w kulturze muzycznej przeszłości z uwzględnieniem szerokiej palety zagadnień,
• fenomen kobiecości jako zjawisko inspiracji twórczej,
• twórczość kobieca wobec wyzwań codzienności, w szczególności zaś strategie godzenia ról podejmowanych przez kobiety,
• pierwiastek kobiecy w polskiej refleksji o muzyce (muzykologii, teorii muzyki, publicystyce muzycznej),
• zjawisko muzykologii feministycznej, sfeminizowanej oraz dyskursu feministycznego w muzykologii,
• kobiety mecenaski, promotorki, fundatorki, opiekunki, protektorki i organizatorki kultury muzycznej,
• kobiety w muzycznej kulturze tradycyjnej – śpiewaczki, kompozytorki, autorki tekstów, instrumentalistyki,
• współczesna muzyka kobiet wobec nowych wyzwań kulturowych.

Lista możliwych zagadnień jest oczywiście otwarta. Oczekujemy propozycji wystąpień indywidualnych w postaci referatów do 20 minut, propozycji szerszych paneli z udziałem co najmniej 3 prelegentów do 60 minut oraz wystąpień o charakterze krótkich komunikatów do 10 minut. Na zgłoszenia czekamy do 31 marca na adres joannaschiller@wp.pl (Joanna Schiller-Rydzewska). Zgłoszenia będzie akceptował Komitet Programowy w składzie: Beata Bolesławska-Lewandowska, Ilona Dulisz, Iwona Lindstedt, Joanna Schiller-Rydzewska. W przypadku dużej liczby zgłoszeń Komitet zastrzega sobie prawo ich merytorycznego wyboru.

Opłata konferencyjna wynosi: 400 zł (pełna kwota), 300 zł – dla członków ZKP. Kwota zawiera podatek VAT. Emerytom oraz osobom nieafiliowanym przysługuje zwolnienie z opłaty konferencyjnej. Opłata nie obejmuje kosztów dojazdu, wyżywienia oraz noclegów. Organizatorzy oferują pomoc w rezerwacji miejsc noclegowych w korzystnych cenach.

Liczymy na to, że 50. KM ZKP odbędzie się już w trybie normalnym, który umożliwi nam osobiste spotkanie w Olsztynie. Będziemy jednak na bieżąco śledzić sytuację pandemiczną w kraju i w razie potrzeby korygować ustalenia – także co do wysokości opłat konferencyjnych.

Beata Bolesławska-Lewandowska, Agnieszka Draus

Szczegółowe informacje – na stronie https://www.zkp.org.pl/index.php/pl/sekcja-muzykologow/komunikaty/1040-list-zarzadu-sekcji-muzykologow-w-sprawie-50-konferencji-muzykologicznej