Polmic - FB

indeks osób (R)

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P R S T U V W Y Z

Artur Rodziński, dyrygent; ur. 1 stycznia 1892, Split (Dalmacja w Chorwacji); zm. 27 listopada 1958, Boston. Studiował w Konserwatorium w Wiedniu grę na fortepianie pod kierunkiem Emila von Sauera i Jerzego Lalewicza, kompozycję u Franza Schrekera i Josepha Marxa, dyrygenturę w klasie Franza Schalka oraz prawo na Uniwersytecie Wiedeńskim (ukończył je ze stopniem doktora). W 1918 został zaangażowany przez ówczesnego dyrektora, Stanisława Niewiadomskiego, na stanowisko korepetytora w Operze Lwowskiej. Tu, od listopada tego samego roku, zaczął przygotowywać chóry i opracowywać z solistami wystawiane opery, zaś w grudniu zadebiutował jako dyrygent prowadząc Ernani Giuseppe Verdiego. W 1919, na zaproszenie Emila Młynarskiego, wystąpił po raz pierwszy w Operze w Warszawie – dyrygował wówczas operą Zamarłe oczy Eugena d’Alberta. Będąc drugim dyrygentem warszawskiej sceny poprowadził Demona Antona Rubinsteina, Eros i Psyche oraz Casanovę Ludomira Różyckiego, Kawalera srebrnej róży Richarda Straussa, Tannhäusera Richarda Wagnera, Godzinę hiszpańską Maurice Ravela’a, Klejnoty Madonny Ermanno Wolfa-Ferrariego, Toskę i Gianniego Schicchi (z Janem Kiepurą) Giacomo Pucciniego. Po wystawieniu w 1925 Śpiewaków norymberskich Wagnera, przebywający wówczas w Warszawie Leopold Stokowski zaproponował artyście stanowisko dyrygenta-asystenta w Philadelphia Orchestra, które Rodziński piastował od 1926 do 1929. W tym czasie został także zaangażowany do prowadzenia orkiestry i klasy operowej w Curtis Institute of Music w Filadelfii. W latach 1929-33 stał na czele Los Angeles Philharmonic Orchestra, dyrygując jednocześnie w sezonie 1930/31 w San Francisco Opera. W latach 1933-43 był dyrektorem muzycznym Cleveland Orchestra, z którą corocznie odbywał tournée artystyczne po Stanach Zjednoczonych. Entuzjastycznie były przyjmowane jego gościnne występy z New York Philharmonic Orchestra w 1934 i 1937 (m.in. koncertowe wykonanie Elektry Richarda Straussa). Występował także w Europie – m.in. w Filharmonii Warszawskiej, gdzie wykonał utwory Johanna Sebastiana Bacha, Johannesa Brahmsa, Isaaca Albéniza, Franza Schrekera (1934), jak również na festiwalu w Salzburgu (1936 i 1937), Londynie, Pradze, Wiedniu, Budapeszcie i Paryżu (1937). W 1937, wspólnie z Arturo Toscaninim, zorganizował NBC Orchestra w Nowym Jorku. (Tu, pod kierunkiem Rodzińskiego i przez niego mianowany w 1943 asystentem, rozpoczął pracę 25-letni wówczas Leonard Bernstein.) W 1943 objął, po Johnie Barbirollim, dyrekcję New York Philharmonic Orchestra. Zespołem tym kierował do 1947. W latach 1947-48 był dyrektorem muzycznym Chicago Symphony Orchestra. W 1948 i 1949 występował gościnnie w Ameryce Północnej, Ameryce Południowej oraz w Europie. Następnie na stałe osiadł we Włoszech, gdzie dyrygował na koncertach i w teatrach operowych (m.in. w 1953 we Florencji wystawił, pierwszy raz poza Związkiem Radzieckim, Wojnę i pokój Sergiusza Prokofiewa) oraz dokonał wielu nagrań płytowych dla renomowanych firm fonograficznych. Po 10 latach nieobecności w 1958, na zaproszenie Liric Opera of Chicago, Rodziński powrócił do Stanów Zjednoczonych, by poprowadzić gościnnie, z udziałem Birgit Nilsson, trzy przedstawienia Tristana i Izoldy Richarda Wagnera oraz trzy przedstawienia Borysa Godunowa Modesta Musorgskiego. Jednak do realizacji opery Musorgskiego nie doszło ze względu na pogarszający się stan zdrowia artysty.
Artur Rodziński położył ogromne zasługi dla amerykańskich zespołów orkiestrowych, którymi kierował, podnosząc wiele z nich na najwyższy, światowy poziom. Poszerzał ich repertuary o nowe utwory kompozytorów XX wieku, a także o rzadko wykonywane dzieła – pod jego dyrekcją odbyły się prawykonania takich utwór, jak I Symfonia Samuela Barbera (1937) IV Symfonia Williama Schumana (1942), Memorial to Lidice Bohuslava Martinů (1943), Symphonic Metamorphosis Paula Hindemitha (1944), Oda do Napoleona Arnolda Schönberga (1944), Appalachian Spring Aarona Coplanda (1945), doprowadził do amerykańskich prawykonań m.in. operę Lady Makbet mceńskiego powiatu Dimitrija Szostakowicza (1935) i balet Harnasie Karola Szymanowskiego (1937), wprowadził na amerykańskie estrady koncertowe I (1928), V (1940), VII (1942/43) i VIII Symfonię Szostakowicza (1944).

aktualizacja: listopad 2007

literatura wybrana

Skrzyńska Anna Rodziński Artur w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „pe-r”, PWM, Kraków 2004