indeks osób (K)

Jacek Kaspszyk,

dyrygent; ur. 10 sierpnia 1952, Biała Podlaska. Studiował dyrygenturę pod kierunkiem Stanisława Wisłockiego oraz teorię muzyki i kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, którą ukończył w 1975. W tym samym roku zadebiutował w stołecznym Teatrze Wielkim, przygotowując nową realizację Don Giovanniego Wolfganga Amadeusa Mozarta.

W 1978 zdobył III nagrodę na Konkursie Dyrygenckim Herberta von Karajana w Berlinie Zachodnim.

Wybitny dyrygent od początku swojej kariery kieruje wieloma czołowymi orkiestrami na świecie.

W 1976 roku wystąpił po raz pierwszy w Operze w Düsseldorfie, gdzie dyrygował gościnnie przez dwa kolejne sezony. W 1978 został I dyrygentem Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach, w 1980 objął stanowisko dyrektora muzycznego tego zespołu. Odbył z nim kilka europejskich tournées, goszcząc na renomowanych festiwalach.

W 1982 zamieszkał w Londynie, gdzie zadebiutował w Royal Festival Hall z Philharmonia Orchestra. W 1983 odbył wiele tournées z Chamber Orchestra of Europe, rozpoczął także współpracę z Capital Radio's Wren Orchestra, by niebawem zostać jej pierwszym dyrygentem. W tym czasie regularnie koncertował z londyńskimi orkiestrami: Philharmonia Orchestra, London Symphony Orchestra, London Philharmonic i Royal Philharmonic, jak również z orkiestrami brytyjskimi, m.in. Halle, Royal Scottish National, BBS Scottish i BBC National Orchestra of Wales, z którą zagrał po raz pierwszy w 1984 na BBC Henry Wood Promenade Concerts (BBC Proms). Na kontynencie dyrygował wieloma renomowanymi orkiestrami – Wiener Symphoniker, Orkiestrą La Scali, Bayerische Rundfunk, Rundfunk-Sinfonieorchester w Berlinie, Orchestre National de Paris, Orquesta Nacional de España, National Symphony Orchestra w Dublinie, Chamber Orchestra of Europe (z którą odbył tournée po Australii), jak również orkiestrami filharmonii w Oslo, Sztokholmie, Roterdamie i Pradze. W latach 1991-95 był I dyrygentem i doradcą muzycznym Nord Nederland Orkest, w 1992 głównym dyrygentem gościnnym English Sinfonia. W 1993 wielkie uznanie zyskała jego interpretacja VIII Symfonii Gustawa Mahlera w Atenach (z Ateńską Orkiestrą Symfoniczną i London Symphony Chorus). Poza granicami Europy koncertował w Stanach Zjednoczonych (Cincinnati Symphony, San Diego Symphony), Kanadzie (Calgary Symphony, Winnipeg Symphony), Japonii (Yomiuri Nippon Symphony, Tokio Philharmonic) oraz Hong Kong Philharmonic i New Zealand Symphony. W 2004 zadebiutował w Chinach z China Philharmonic i Guangzhou Symphony, z którymi regularnie, każdego roku, występuje.

W latach 1996-98 był pierwszym gościnnym dyrygentem Filharmonii Narodowej. Pracuje również z orkiestrą Sinfonia Varsovia. Łączyła go też bliska współpraca z Warszawską Operą Kameralną i ze związaną z nią Warszawską Orkiestrą Symfoniczną.

Jacek Kaspszyk wysoko ceniony jest w dziedzinie opery. Dyrygował w wielu renomowanych teatrach, takich jak Deutsche Oper am Rhein w Düsseldorfie, Opera Comique w Paryżu, Opéra de Lyon (Sen nocy letniej Benjamina Brittena, Siedem grzechów głównych Kurta Weilla), Opera de Bordeaux, Królewska Opera w Sztokholmie, English National Opera, Opera North Leeds (Holender tułacz Richarda Wagnera), Scottish Opera, Opernhaus w Zurychu, Detroit Opera (Straszny dwór Stanisława Moniuszki), Teatro Colón w Buenos Aires (Ubu Rex Krzysztofa Pendereckiego) i Teatro de la Maestranza w Sewilli, a także prowadził Turandot oraz Toskę na Festiwalu Pucciniego w Torre del Lago.

W 1998 objął stanowisko dyrektora artystycznego i muzycznego, w 2002 również naczelnego Teatru Wielkiego – Opery Narodowej w Warszawie. Przygotował tu premiery m.in. Don Giovanniego, Zamku księcia Sinobrodego i Cudownego mandaryna Béli Bartóka, Króla Rogera Karola Szymanowskiego, Ubu Rex, Potępienia Fausta Hectora Berlioza, Salome Richarda Straussa i Wozzecka Albana Berga. Z zespołem Opery występował m.in. w Teatrze Bolshoi w Moskwie (2002), podczas Beijing Festival (2002) i w Teatrze Sadler's Wells w Londynie (2005), jak również odbył trzy tournées po Japonii. W latach 2006-2008 współpracował z Operą Wileńską, dla której zrealizował Walkirię Wagnera i Salome, prezentowane też na festiwalach w Lublanie i Rawennie (2007) oraz podczas rezydencji w Israeli Opera Tel Aviv – Yafo (2008).

W latach 2006-2013 był dyrektorem artystycznym Orkiestry Symfonicznej Filharmonii im. Witolda Lutosławskiego we Wrocławiu, a w latach 2009-2012 dyrektorem muzycznym NOSPR w Katowicach. Regularnie występuje na Dalekim Wschodzie: w sezonie 2011/2012 zadebiutował z Orkiestrą Filharmonii w Malezji; w sezonie 2014/2015 wystąpił po raz pierwszy z orkiestrą KBS Symphony w Seulu. Odbył również tournée w Wielkiej Brytanii z NOSPR.

W latach 2013-2019 Jacek Kaspszyk pełnił funkcję dyrektora artystycznego Filharmonii Narodowej. Pierwsze w historii Filharmonii koncerty transmitowane przez Internet były prowadzone przez niego.

Obecnie pełni funkcję pierwszego dyrygenta Orkiestry Akademii Beethovenowskiej.

Maestro nagrywa dla wielu firm fonograficznych. Jego rejestracja Il Signor Bruschino Gioacchina Rossiniego z zespołem Warszawskiej Opery Kameralnej zyskała doskonałe oceny krytyków brytyjskich, a Concerto lugubre Tadeusza Bairda z Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia w Katowicach zostało uhonorowane Nagrodą Edisona. Nagrywał dla Collins Classics z czterema londyńskimi orkiestrami, m.in. Obrazki z wystawy Modesta Musorgskiego, I Symfonię Gustawa Mahlera, Also sprach Zarathustra R. Straussa, II Symfonię Sergiusza Rachmaninowa i uwertury operowe Giuseppe Verdiego (Philharmonia Orchestra), dzieła Johanna Straussa i symfonie Franza Schuberta (London Philharmonic Orchestra), Interludia orkiestrowe Giacoma Pucciniego (Royal Philharmonic Orchestra). Z zespołem Teatru Wielkiego – Opery Narodowej zarejestrował Straszny dwór (EMI Classics), nagrodzony Platynową Płytą, Ubu Rex (CD Accord) i Króla Rogera (CD Accord) nominowanego do tytułu Nagranie Roku 2006 przez "BBC Music Magazine". Dyrygent regularnie współpracuje z Marthą Argerich, m.in. w ramach festiwalu w Lugano; w 2010 ukazała się ich wspólna płyta z dziełami Chopina. Płyty z jego udziałem pięciokrotnie zdobyły nagrodę polskiej Akademii Fonograficznej "Fryderyk" w edycjach: 2002, 2004, 2008, 2011 i 2018.

Jacek Kaspszyk został uhonorowany wieloma prestiżowymi nagrodami. W 2005 roku został laureatem Nagrody im. Cypriana Kamila Norwida w kategorii muzycznej (Jury doceniło jego kreację dyrygencką II i IV symfonii Witolda Lutosławskiego w wykonaniu Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Narodowej podczas 47. Międzynarodowego Festiwalu "Warszawska Jesień"). W 2011 otrzymał Medal Elgara w uznaniu wybitnych interpretacji utworów tego kompozytora. W 2014 został laureatem nagrody kulturalnej „Gazety Wyborczej”, dodatku „Co jest grane” - „Wdecha Publiczności” w kategorii „Człowiek Roku”. W 2015 z okazji obchodów 90-lecia Polskiego Radia Jacek Kaspszyk otrzymał Diamentową Batutę jako wyraz uznania dla dyrygenckiego dorobku. Został uhonorowany nagrodą „Złoty Fryderyk” za całokształt osiągnięć artystycznych (2019).

aktualizacja: 2002, 2009 (mk), 2016, 2021 (wa)

twórczość

Jacek Kaspszyk był dyrektorem artystycznym i muzycznym Teatru Wielkiego - Opery Narodowej w Warszawie od 1998 roku. Zgodził się objąć tę funkcję dopiero za trzecim razem: „Pierwszą propozycję otrzymałem w 1981 roku - mówił w wywiadzie dla magazynu «Studio» w 1999 roku. Byłem wówczas chyba trochę za młody. Wydawało mi się, że nie jestem w stanie zrealizować swoich planów artystycznych, a na kompromisy nie miałem ochoty. W 1996 roku znów zaproponowano mi tę funkcję, ale i wówczas odmówiłem, gdyż nie miałbym głosu decydującego w sprawach artystycznych.” W 1998 roku Jacek Kaspszyk dostrzegł szansę na zbudowanie w Warszawie nowoczesnego teatru operowego, pełniącego - jak mówił - rolę kulturotwórczą w tej części Europy. O europejskości warszawskiego Teatru powinny zadecydować przyjazdy europejskich artystów do Warszawy. Jednak chociaż publiczność lubi gwiazdy i znane nazwiska, to trudno na nich opierać całą działalność czołowej polskiej sceny operowej - uważa Jacek Kaspszyk. Muszą występować na niej najzdolniejsi młodzi śpiewacy polscy, którzy właśnie z tym Teatrem powinni być związani i tutaj powinni rozpoczynać swoje kariery. Należy zadbać również o europejski repertuar. Muzyka polska musi być w Teatrze Narodowym obecna, ale wymaga szczególnego potraktowania. Nasza klasyczna literatura operowa nie cierpi na nadmiar arcydzieł, współczesność jest pod tym względem bardziej atrakcyjna. Ale polska muzyka współczesna to nie tylko Penderecki, Lutosławski, Górecki czy Kilar. Mamy znakomitych młodych kompozytorów, którzy powinni pisać opery dla naszego Teatru. To jest nasza szansa i nasze zadanie.
„Ponadto od lat obracamy się w kręgu tradycji włosko-niemiecko-rosyjskiej - mówił Jacek Kaspszyk w 1998 roku. Pragnąłbym pokazać nurt anglosaski i francuski, takie arcydzieła, jak Peleas i Melizanda Debussy’ego. Już niebawem będziemy mieli premierę Zamku Sinobrodego i Cudownego Mandaryna Bartóka, Petera Grimesa Brittena, ale również Madamy Butterfly i wznowienie Rigoletta. W doborze repertuaru należy bowiem łączyć również te dwa elementy: dzieła o znaczeniu fundamentalnym dla historii muzyki, i te, które od lat stanowią atrakcję dla publiczności.” Od objęcia funkcji dyrektora artystycznego Teatru Wielkiego - Opery Narodowej w Warszawie przez Jacka Kaspszyka odbyło się tam trzynaście premier operowych. On sam na rozpoczęcie swojej pracy przygotował Don Giovanniego Mozarta, którym w 1975 roku, tuż po studiach, debiutował w warszawskim Teatrze Wielkim. „To bardzo sentymentalny zbieg okoliczności... - mówił w 1999 roku. Do opery zawsze miałem sentyment, bo to była moja pierwsza praca, od niej zaczęła się moja kariera. Muszę jednak od razu powiedzieć, że jako dyrygent nigdy nie ograniczałem się do opery. Uważam, że trzeba zajmować się i operą, i symfoniką, bo są to uzupełniające się i równocześnie oddziaływujące na siebie rodzaje praktyki dyrygenckiej.” Wśród dziesięciu przedstawień premierowych znalazły się utwory polskie - Straszny dwór Stanisława Moniuszki, Janek Władysława Żeleńskiego i Król Roger Karola Szymanowskiego, a także napisana na zamówienie Teatru Wielkiego opera Pawła Mykietyna Ignorant i szaleniec. Z muzyki współczesnej wystawiono jeszcze operę Roxanny Panufnik The Music Programme, a był też Zamek Sinobrodego Bartóka. Z klasyki była Madama Butterfly Pucciniego, Tankred Rossiniego, Don Carlos i Otello Verdiego. Ostatnie zaś premiery to Eugeniusz Oniegin Czajkowskiego oraz Peleas i Melizanda Debussy’ego. Z zapowiedzi dyrektora Kaspszyka nie doszło jeszcze wciąż do wystawienia Petera Grimesa Benjamina Brittena. Ale oprócz premier operowych na scenie Teatru Wielkiego - Opery Narodowej w Warszawie gościły balety przygotowane przez własny zespół, jak i gościnne baletowe przedstawienia, odbywały się też inne imprezy operowo-koncertowe.

literatura wybrana

Ja to dzieło kreuję Z Jackiem Kaspszykiem rozmawia Janusz Mencel, "Twoja Muza" 2007 nr 5, s.24-25

Wysoki poziom codziennością. Z Jackiem Kaspszykiem, dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru WIelkiego - Opery Narodowej, rozmawia Adam Wojciechowski, "Twoja Muza" 2004 nr 5, s. 31-35

Chłopecki Andrzej Kasprzyk Jacek w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „klł”, PWM, Kraków 1997