kompozytorzy (M)

Mikołaj z Radomia, Mikołaj Radomski, najwybitniejszy polski kompozytor działający w I połowie XV w., a zarazem najstarszy znany z imienia twórca muzyki wielogłosowej w Polsce.
Do dziś nie wiadomo, kim był, gdzie przebywał i działał, a także jakie stanowisko zajmował. Poszukiwania tożsamości kompozytora nie przyniosły dotąd rezultatów. Sądzi się, że może on być tożsamy z działającym w latach 20-tych XV w. na Wawelu nadwornym klawicymbalistą królowej Zofii Holszańskiej („Nicolaus clavicembalista dominae reginae Poloniae”). Źródła wspominają też: „Nicolausa Geraldi de Radom” (który studiował w Krakowie, gdzie uzyskał stopień magistra, a w latach 1389-1391 był wymieniany w aktach watykańskich jako duchowny urodzony w Radomiu i związany z diecezją krakowską), kilku Mikołajów z Radomia studiujących w Akademii Krakowskiej w 1420, 1426 i latach innych, kilku podpisanych w rękopisach z II połowy XIV i II połowy XV w. z Biblioteki Jagiellońskiej, jak również psałterzystę katedry wawelskiej w 1460. Żadne jednak z tych przypuszczeń nie zostało potwierdzone.
Na podstawie jego hymnu panegirycznego, zaczynającego się od słów Hystorigraphi aciem mentis, w tekście którego jest mowa o Krakowie, rodzinie królewskiej, Władysławie Jagielle, królowej Zofii i zmarłym królewiczu Kazimierzu, można sądzić, że Mikołaj z Radomia w latach 20-tych XV w. mógł przebywać w Krakowie i że był związany ze środowiskiem wawelskim.
Tekst Hystorigraphi jest dziełem dostojnika dworu królewskiego, Stanisława Ciołka, i został napisany z okazji narodzin królewicza Kazimierza 16 maja 1426. Ta jedyna data pozwala na twierdzenie, że Mikołaj z Radomia tworzył w latach 20-tych. Mógł też tworzyć przed 1420, natomiast działał i pisał niewątpliwie po 1430, czego dowodzi jego twórczość, w szczególności utwór do tekstu Magnificat, zawierający ustępy opracowane techniką fauxbourdonową. Technika ta zaczęła rozpowszechniać się pod wpływem szkoły burgundzkiej po 1420. Należy więc przypuszczać, że zanim przedostała się i zaaklimatyzowała w Polsce, upłynęło trochę czasu. Tak więc Radomski swój Magnificat stworzył najprawdopodobniej dopiero w latach 30-tych XV w.
Utwory Mikołaja z Radomia zanotowane są w dwóch polskich piętnastowiecznych zbiorach muzyki wielogłosowej: w Rękopisie o sygnaturze 52 Biblioteki Krasińskich, obecnie Biblioteka Narodowa sygnatura III 8054 (podpisane na początku utworów w formie „Nicolaus de Radom” lub „Opus Nicolai de Radom”) i w Rękopisie o sygnaturze F. Lat. I. 378 Biblioteki Narodowej, zaginionym podczas II wojny światowej i znanym obecnie z kopii mikrofilmowej (podpisane „Mycolay Radomsky”). Rękopis 52 nie jest wyłącznie rękopisem muzycznym, gdyż znajdują się w nim także traktaty teologiczne. Czasu wpisania kompozycji nie podano, natomiast na traktatach umieszczona jest data 1445. Przypuszczalnie więc utwory zostały wpisane w tym samym czasie lub też nieco wcześniej. Rękopis 378 powstał prawdopodobnie wcześniej niż rękopis 52 – po 1440.
Oba rękopisy zanotowane są notacją mensuralną czarno-czerwoną typu francuskiego.

KOMPOZYCJE:
osiem utworów kościelnych:
trzy pary ordinarium missae złożone z Gloria i Credo:

Et in terra pax hominibus

Patrem omnipotentem

Et in terra pax hominibus

Patrem omnipotentem

Et in terra pax hominibus

Patrem omnipotentem

Magnificat (rkp. 52)
Alleluja (rkp. 52)
jeden utwór świecki – Hystorigraphi aciem mentis (rkp. 52)
jeden utwór bez tekstu (rkp. 52).
Wszystkie kompozycje są trzygłosowe, głos najwyższy jest zawsze głosem wokalnym.

Wszystkie odkryte dotąd dzieła Mikołaja z Radomia zostały zarejestrowane przez wytwórnię fonograficzną DUX, w wykonaniu zespołu Ars Nova pod kierunkiem Jacka Urbaniaka. Płyta była nominowana do nagrody przemysłu fonograficznego „Fryderyk 2004” w kategorii „Muzyka kameralna”.