indeks osób (G)

pianista; ur. 11 lutego 1911, Błonie k. Warszawy; zm. 27 grudnia 1992, Cardiff (Wielka Brytania). Absolwent Liceum im. Stefana Batorego, studiował na Uniwersytecie Warszawskim filozofię i filologią francuską. W 1937 roku ukończył ze złotym medalem Wyższą Szkołę Muzyczną im. Fryderyka Chopina Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego w klasie fortepianu prof. Józefa Śmidowicza.

W lutym 1937 roku brał udział w III Konkursie Chopinowskim; wg informacji od rodziny, najwyżej sklasyfikowany z Polaków po I etapie, w II etapie przerwał na pewien czas występ i ostatecznie został sklasyfikowany na 17 pozycji. Przysługiwał mu jednak tytuł laureata.

Przez krótki czas wykładał w Wyższej Szkole Muzycznej. Ukończył także w stopniu podporucznika – radiotelegrafisty Szkołę Podchorążych w Zegrzu.

Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 roku walczył w VI Batalionie Łączności. Wzięty do niewoli sowieckiej w Verbie koło Włodzimierza był wieziony w Kozielsku. W obozie wykonał jeden koncert, podczas którego zagrał także (nielegalnie) hymn polski. Na początku maja 1940 roku został wywieziony z Kozielska do Pawliszczew-Boru, a później do Griazowca. W obozie tym prowadził chór, ćwiczył na fortepianie, dał koncert 25 grudnia 1940 roku dla współwięźniów. Po utworzeniu Armii Andersa wykonał kolejny koncert z okazji przyjazdu Sikorskiego do Tockoje 11 grudnia 1941 roku. Figuruje na liście Sudopłatowa.

Skierowany został następnie do Ambasady Polskiej w Kujbyszewie. Spotkał tam m.in. Ewę Curie, córkę Marii Skłodowskiej-Curie, pianistkę i reporterkę (wspomniała go w swojej książce Podróż wśród wojowników). Grzybowski mieszkał w Kujbyszewie m.in. z Władysławem Broniewskim. Ewakuowany do Persji, służył w II Korpusie gen. Władysława Andersa jako porucznik rezerwy w Dowództwie Armii, w dziale Oświaty i Kultury. W tym okresie odbywał również szereg koncertów, z których część była transmitowana przez Polskie Radio w Bagdadzie i Kairze. W 1943 roku jeden z nich stał się kanwą napisanego w Jerozolimie wiersza Mazurek Chopina Władysława Broniewskiego. Być może grał koncert dla uczestników Konferencji Teherańskiej. Po zwycięskiej kampanii PSZ we Włoszech brał udział w transmitowanym na cały świat koncercie w Rzymie 11 listopada 1944 roku.

W 1945 roku zamieszkał w Egipcie, gdzie dzielił pokój znów z Broniewskim. Poznał tam pracownicę Misji Amerykańskiej Marię Dziwott, z którą wziął ślub. W Egipcie urodził się ich syn Jan. W 1947 roku Grzybowscy przenieśli się do Anglii. W 1949 roku Zbigniew Grzybowski objął posadę profesora w Camp Town w RPA. Jednocześnie wielokrotnie występował z koncertami. W 1950 roku przyjął propozycję objęcia klasy w Royal Welsh Colleg of Music and Drama w Cardiff w Wielkiej Brytanii. Przeniósł się tam i pracował, aż do przejścia na emeryturę w połowie lat 80-tych. Krótko przed świętami Bożego Narodzenia 1992 roku miał niegroźny wypadek samochodowy. Zmarł nagle 27 grudnia, w swoim domu na przedmieściach Cardiff. Pochowany na Powązkach w grobie rodziców, kwatera 92.

Otrzymał brytyjskie odznaczenia: War Star 1939-1945, Italy Star, War Medal 1939-1945 i Defence Medal 1939-1945 oraz Złoty Krzyż Zasługi za krzewienie kultury i muzyki polskiej (od Rządu RP na uchodźctwie).

W 1955 roku jego studentka Mary Rees wzięła udział w V Konkursie Chopinowskim. On sam przyjechał do Polski na zaproszenie wiceprzewodniczącego Jury jako gość Konkursu Chopinowskiego w 1965 roku. Odnowił wtedy kontakty m.in. z prof. Zbigniewem Drzewieckim, Bolesławem Woytowiczem, Mirosławem Dąbrowskim (kierownikiem muzycznym Polskiego Radia, działaczem SPAM).

Zbigniew Grzybowski starał się kilkakrotnie o koncerty w Polsce. Mirosław Dąbrowski zorganizował mu transmitowany na żywo w radiu recital w sierpniu 1969 roku. Drugi koncert - recital w Żelazowej Woli – miał miejsce 24 sierpnia 1969 roku.

Fragmenty wspomnień Zbigniewa Grzybowskiego z Kozielska reżyser Marcel Łoziński zamieścił w filmie Las katyński z 1990 roku.

Royal Welch College of Music and Drama przyznaje wybitnym dyplomantom – wyróżniającym się chopinistom – nagrodę „The Zbigniew Grzybowski Memorial Prize (The Chopin Prize).

(Anna Sawicka, październik 2013)

literatura wybrana