wykonawcy (G)

organista i pedagog; ur. 20 czerwca 1950, Siemianowice Śląskie. W latach 1970-75 studiował na Wydziale Instrumentalnym w klasie organów Henryka Klaji oraz w zakresie teorii muzyki na Wydziale Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. Kształcił się również na kursach mistrzowskich i w ramach studiów podyplomowych u słynnych organistów: w 1978 u Flora Peetersa w Mechelen, a w latach 1979-80 u André Isoira i Michela Chapuis w Paryżu oraz muzykologa Jeana Saint-Arromana.
Jest laureatem pierwszych nagród Konkursów Improwizacji Fortepianowej i Organowej w Gdańsku oraz Weimarze, a także prestiżowej nagrody „Orfeusz” podczas 38. Festiwalu „Warszawska Jesień”. Otrzymał także: Nagrodę im. Wojciecha Korfantego, Nagrodę im. Stanisława Ligonia, Nagrodę im. Juliusza Ligonia, Nagrodę Arcybiskupa Katowickiego „Lux ex Silesia”, Medal „Pro Ecclesia et Pontifice”, przyznany przez Papieża Jana Pawła II, tytuł „Ślązaka Roku”, Nagrodę „Śląski Szmaragd” Biskupa Ewangelicko-Augsburskiego.
Julian Gembalski występował z koncertami w niemal całej Europie oraz w Stanach Zjednoczonych. Dokonał wielu nagrań dla radiofonii polskiej, duńskiej i niemieckiej, Telewizji Polskiej, a także płytowych – ok. 30 płyt CD, m.in. seria Sound of Silesian Organs (ukazująca się od 1991), z których jedna – Modlitwa na koniec wieku – nominowana była do nagrody Fryderyk. We współpracy z Radiem Katowice od wielu lat realizuje cykl audycji pt. Antologia organów na Górnym Śląsku, w którym zaprezentował brzmienie blisko 60 szczególnie wartościowych instrumentów regionu. Jest też Archidiecezjalnym Wizytatorem Organów i Organistów oraz przewodniczącym Sekcji Budowy Organów Komisji d/s Muzyki Sakralnej w Katowicach. Ukoronowaniem jego pasji organologicznej stał się zrealizowany w 1999 projekt organów dla Kościoła pw. Opatrzności Bożej w Katowicach-Zawodziu – pierwszych w Polsce organów utrzymanych w koncepcji brzmieniowej francuskiego baroku.
Obok działalności artystycznej Julian Gembalski zajmuje się również pedagogiką i pracą naukową. Prowadzi mistrzowskie kursy interpretacji i improwizacji organowej, zaś jako profesor – klasę organów w Akademii Muzycznej w Katowicach, gdzie pełni jednocześnie funkcję Kierownika Katedry Organów i Klawesynu. W latach 1991-96 był prorektorem, a od 1996 do 2002 rektorem katowickiej uczelni. Jest autorem wielu prac z zakresu historii organów na Śląsku, problematyki ochrony oraz konserwacji organów zabytkowych.
W 2004 założył pierwsze w Europie Środkowo-Wschodniej Muzeum Organów.

aktualizacja: listopad 2009

twórczość

Sztuka improwizacji jest dzisiaj rzadką umiejętnością. Kiedyś mógł się nią popisać niemal każdy pianista, a organiści musieli improwizować na nabożeństwach obowiazkowo. Muzyka poszła jednak w kierunku rozdzielenia funkcji kompozytora i wykonawcy i dzisiaj gra się z nut. Wszakże Julian Gembalski jest nie tylko jednym z najwybitniejszych polskich organistów, ale także znakomitym improwizatorem, łączy więc role wykonawcy i twórcy. Podczas „Warszawskiej Jesieni” w 1995 roku wystąpił w warszawskiej Katedrze św. Jana Chrzciciela z recitalem, na który złożyły się zarówno utwory napisane dla niego przez innych kompozytorów, jak i jego własne improwizacje. Ale i w utworze Ryszarda Gabrysia

Tema senza variazioni wykorzystane zostały improwizatorskie zdolności Juliana Gembalskiego. Kompozytor tak o nich napisał w komentarzu do swojego utworu, zamieszczonym w książce programowej „Warszawskiej Jesieni”:
„Tema senza variazioni, utwór z roku 1981, skomponowałem z myślą o Julianie Gembalskim, któremu rzecz jest dedykowana - jedynym dotychczas, wielokrotnym, twórczym interpretatorze owej «półotwartej» formy mobilnej o cechach «katalogu inspiracji». Obligatoryjne struktury dźwiękowe w punktach wyjścia i dojścia wyznaczają tropy «modulacjom» pomiędzy rozmaitymi orientacjami i technikami dźwiękowymi. W ciągłych grach międzystylistycznych i wędrówkach od wirtuozowskiej dekoratywności po «akustykę liturgiczną» aleatoryzm zmierza ku swobodzie improwizacji, która ma już tylko najogólniejsze ramy. Trudno mi sobie wyobrazić, żeby ktoś inny niż Julian Gembalski mógł być tutaj moim alter ego. Przekorny nieco tytuł ukazuje czwartą możliwość po niezliczonych «tematach z wariacjami», «wariacjach bez tematu» (jak u Tadeusza Bairda) czy «variazioni e terna» (jak u Constantina Regameya), gdzie stopniowe krystalizacje zmierzają ku wieńczącemu je tematowi. Osobnym problemem mojej propozycji jest jawny (wyrażony przez autocytaty i odniesienia do cudzej twórczości) bądź utajony (w transkrypcjach nazwisk na zapis nutowy lub innej symbolice) autobiograficzny charakter utworu, chwilami niemal ostentacyjny. Prawykonanie zaprezentował Julian Gembalski na koncercie Śląskiej Trybuny Kompozytorów w Katowicach, 23 czerwca 1982. Później zajmował się on tym utworem nie tylko jako wykonawca, lecz także analizując ideę twórczą i poszczególne wersje na prowadzonych przez siebie seminariach organowych w kraju i za granicą. Te analizy techniczno-estetyczne uzasadniają w pełni określenie «interpretator» i szczególny wybitny udział Juliana Gembalskiego w powstaniu utworu i jego reinkarnacjach.”
Na owym „warszawsko-jesiennym” koncercie Julian Gembalski grał improwizacje zatytułowane Pięć medytacji ewangelicznych. Słowami opisał je w książce programowej festiwalu następująco:
„Pismo Święte inspirowało twórców od wieków. Wielkie cykle malarskie, utwory literackie, wreszcie dzieła muzyczne, u źródeł których legły sceny z życia Chrystusa opisane przez Ewangelistów - to ta sama wykładnia nieustannej refleksji nad Słowem Bożym, wpisanym w źycie człowieka. Oparty na tekstach Nowego Testamentu improwizowany cykl Sceny ewangeliczne zabrzmiał w swej pierwszej postaci na koncercie w katowickiej Katedrze Chrystusa Króla 9 listopada 1987 roku. Jak każda improwizacja, cykl ten przeminął wraz z wybrzmieniem ostatniego dźwięku, by odradzać się w kolejnych postaciach, powoływanych do źycia w innym miejscu i czasie. Pojemna formuła cyklu, zakładająca powstawanie wciąż nowych utworów, umożliwia nadawanie mu form zależnych zarówno od wyboru tekstu jak i specyficznych cech instrumentu i wnętrza świątyni. U źródeł formy każdego utworu leży konkretna scena opisana przez Ewangelistę, zaś o jej wyrazie i stylu stanowią elementy zastosowanego języka muzycznego. Muzyka stanowi w ten sposób dźwiękową wykładnię treści ewangelicznego tekstu, którego wybór podyktowany jest zarówno przesłaniem skierowanym do współczesnego człowieka jak i zawartymi w samym tekście elementami programowymi. Ostateczny kształt utworu jest efektem spontanicznego aktu twórczego, posługującego się specyficznymi środkami języka muzycznego, wypracowanego przez improwizatora.”

dyskografia