Teresa Żylis-Gara,
śpiewaczka (sopran); ur. 23 stycznia 1930, Landwarowo k. Wilna; zm. 28 sierpnia 2021, Monaco. Studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Łodzi w klasie śpiewu Olgi Olginy.
Wygrana na Ogólnopolskim Konkursie Młodych Wokalistów w Warszawie (1953) dała jej pierwszy angaż.
W 1956 zadebiutowała w Operze Krakowskiej jako tytułowa Halka w operze Stanisława Moniuszki. Kolejny sukces (III nagroda) na Międzynarodowym Konkursie Muzycznym w Monachium w 1960 dał jej możliwość występów na niemieckich scenach operowych, takich jak Oberhausen, Dortmund i Düsseldorf. W 1965 zadebiutowała na renomowanym angielskim festiwalu w Glyndebourne w roli Oktawiana w Rosenkavalier Richarda Straussa. Prawdziwym jednak przełomem w jej karierze był występ w Paryżu rok później, gdzie kreowała postać Donny Elviry w Don Giovannim Wolfganga Amadeusa Mozarta. Ta rola przyniosła polskiej artystce wielką sławę.
Kariera Teresy Żylis-Gara nabrała od tej pory oszałamiającego tempa. W 1968 wystąpiła na festiwalu mozartowskim w Salzburgu pod batutą Herberta von Karajana. W tym samym roku zadebiutowała w roli Violetty w Traviacie Giuseppe Verdiego w Covent Garden w Londynie, a także została zaproszona do opery w San Francisco do wykonania roli Donny Elviry. Jeszcze w tym samym roku wystąpiła w Metropolitan Opera w Nowym Jorku, z którą to sceną była związana najdłużej (16 sezonów). Bliska współpraca łączyła ją również z teatrami operowymi w Berlinie, Hamburgu i Monachium oraz mediolańską La Scala i Wiener Staatsoper.
Repertuar Teresy Żylis-Gara był ogromny i obejmował 24 wielkie role w operach Giuseppe Verdiego, Richarda Straussa, Giacoma Pucciniego, Wolfganga Amadeusa Mozarta, Ernesta Chaussona. Jej partnerami na scenie byli najwięksi artyści scen operowych, jak Carlo Bergonzi, José Carreras, Franco Corelli, Fiorenza Cossotto, Placido Domingo, Mikołaj Giaurow, Sherrill Milnes, Luciano Pavarotti, Rugiero Raimondi, Jon Vickers, Ingvar Wixell.
Artystka nie ograniczałą się jednak do opery. Występowałacteż na najbardziej renomowanych festiwalach muzycznych w Salzburgu, Orange, Glyndebourne i Gandawie. Specjalnie zaś przywiązana jest do formy pieśni. W tym gatunku najbliższa jej byłą twórczość wokalna kompozytorów słowiańskich (popularyzowała za granicą utwory wokalne Karola Szymanowskiego) oraz należących do romańskiego kręgu kulturowego.
Teresa Żylis-Gara nagrywała dla takich renomowanych firm płytowych, jak: EMI, Deutsche Grammophon, Harmonia Mundi, Erato, a także dla Polskich Nagrań. Jej nagrania obejmowały wielkie kreacje operowe (m.in. Don Giovanni, Le roi Arthus Ernesta Chaussona, Ariadne auf Naxos Richarda Straussa), muzykę oratoryjną (Pasja wg Św. Mateusza Johanna Sebastiana Bacha, Requiem Antonína Dvořáka, Messa da Requiem Verdiego, Das Klagende Lied Gustava Mahlera), a także pieśni Fryderyka Chopina, Stanisława Moniuszki i Édouarda Lalo.
Zajmowałą się jednocześnie pedagogiką – byłą profesorem sztuki muzycznej. Zapraszana była do prowadzenia kursów mistrzowskich w Europie oraz Stanach Zjednoczonych.
W uznaniu swojej działalności artystycznej otrzymała wiele nagród i wyróżnień, m.in. Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1979), Nagrodę Prezesa Rady Ministrów I stopnia (1979). W 2003 Senat Akademii Muzycznej we Wrocławiu przyznał jej tytuł doktora honoris causa, natomiast w 2016 roku śpiewaczka otrzymała tytuł doctora honoris causa Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi. Postanowieniem Prezydenta RP w 2011 Teresę Żylis-Gara uhonorowano Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. W 2012 roku, na podstawie decyzji Prezydenta Republiki Francji, artystkę udekorowano Orderem Oficerskim Legii Honorowej Republiki Francuskiej.
Teresa Żylis-Gara od 1980 mieszkała na stałe w Monaco.
aktualizacja: 2002, 2009 (mk), 2021 (wa)
literatura wybrana
