Antoni Wit,
dyrygent; ur. 7 lutego 1944, Kraków. Studiował dyrygenturę u Henryka Czyża (dyplom z odznaczeniem w 1967) oraz kompozycję w klasie Krzysztofa Pendereckiego w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Studia kompozytorskie kontynuował pod kierunkiem Nadii Boulanger w Paryżu (1967-68). Ponadto w 1969 ukończył prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim.
W 1971 otrzymał II nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Dyrygenckim Herberta von Karajana w Berlinie Zachodnim i następnie został asystentem patrona konkursu.
W latach 1967-69 był dyrygentem-asystentem Witolda Rowickiego w Filharmonii Narodowej w Warszawie, następnie w 1970 został dyrygentem orkiestry Filharmonii Poznańskiej i jednocześnie rozpoczął współpracę z warszawskim Teatrem Wielkim. Rok 1973 spędził w Tanglewood, gdzie doskonalił swoje umiejętności pod kierunkiem Stanisława Skrowaczewskiego i Seiji Ozawy. W latach 1974-77 był dyrektorem artystycznym Filharmonii Pomorskiej, od 1977 do 1983 pełnił funkcję dyrektora Orkiestry i Chóru Polskiego Radia i Telewizji w Krakowie (z zespołami tymi dokonał wielu nagrań oraz odbył liczne tournées po Włoszech, Niemczech, Anglii, Francji i Hiszpanii). W latach 1987-92 był dyrektorem artystycznym, a następnie pierwszym dyrygentem gościnnym Orquesta Filarmónica de Gran Canaria, zaś w latach 1983-2000 – dyrektorem Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Od 2002 do 2013 roku sprawował obowiązki dyrektora naczelnego i artystycznego Filharmonii Narodowej w Warszawie. Od sezonu 2010/11 pełnił funkcję pierwszego gościnnego dyrygenta Orquesta Sinfónica de Navarra w Pampelunie, a od sezonu 2013/2014 jest jej dyrektorem artystycznym, a jednocześnie dyrektorem honorowym Filharmonii Krakowskiej.
Antoni Wit odbył wiele podróży artystycznych, dyrygując niemal we wszystkich ośrodkach muzycznych Europy oraz w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Meksyku, Izraelu, Brazylii, Argentynie, Japonii, Hongkongu, Korei Południowej, Australii, Nowej Zelandii, Chinach i na Tajwanie. Występował też m.in. z Berliner Philharmoniker, Philharmonia Orchestra London, Staatskapelle Dresden, Tokyo Symphony Orchestra, Orchestra del Teatro Verdi (Trieste), RAI (Roma, Milano, Torino), La Fenice Orchestra (Venezia), Teatro di Genova, Teatro Comunale di Bologna, RSO Berlin, WDR Köln, SDR Stuttgart, NDR Hamburg, Orchester der Beethovenhalle (Bonn), Dresdner Philharmonie, Tampere Philharmonic, Tivoli Symfoniorkester (Kopenhaga), Malmö Symfoni Orkester, Radio Filharmonisch Orkest (Hilversum), Bournemouth Symphony Orchestra, BBC Symphony Orchestra London, Royal Philharmonic Orchestra, The London Philharmonic Orchestra, BBC Scottish Symphony Orchestra, BBC Welsh Symphony Orchestra, Orchestra Philharmonique de Strasbourg, Opéra de Marseille, Zagreb Philharmonic, Orchestra dell’Accademia Nazionale di Santa Cecilia (Roma), Orquestra Ciutat de Barcelona, Orchesta Nacional de España, Orquesta Sinfónica del Principado de Asturias, Orquesta Sinfónica de Bilbao, Istanbul State Symphony Orchestra, Jerusalem Symphony Orchestra, Kyoto Symphony Orchestra, Tonkünstlerorchester in Wien, Orchestre National de Belgique, Orquesta Nacional de México, Tonhalle-Orchester Zürich, Bergen Philharmonic, Radio Symfonie de Asturias, Orquesta Sinfónica de Tenerife, Kansai Philharmonic (Osaka), Bamberger Symphoniker, National Symphony Orchestra (Dublin), Budapest Festival Orchestra, Orchestre Symphonique de Montreal, Orchestre Philharmonique du Luxembourg, MDR – Sinfonieorchester Leipzig.
Specjalne miejsce w jego działalności zajmuje muzyka polska. Dokonał wielu światowych prawykonań m.in. utworów Jana Oleszkiewicza (Concerto grosso), Krzysztofa Pendereckiego (Te Deum, Lacrimosa, Agnus Dei), Bronisława Kazimierza Przybylskiego (A Varsovie), Wojciecha Kilara (Victoria, Angelus, Preludium chorałowe, dedykowaną mu September Symphony, Sinfonię de motu), Aleksandra Lasonia (Mountains), Krzysztofa Meyera (Carillon, Concerto for Clarinette), Jacka Domagały (Choralis), Stanisława Krupowicza (Fin de siécle), Pawła Szymańskiego (Koncert fortepianowy), Włodzimierza Kotońskiego (Symfonia nr 1), Eugeniusza Knapika (La liberta chiama la liberta, Up into the Silence), Tadeusza Wieleckiego (Id), Andrzeja Dziadka (Impression), Macieja Jabłońskiego (Symphony nr 4) oraz niezliczonych pierwszych wykonań w Polsce.
Choć główną domeną działalności Antoniego Wita jest muzyka symfoniczna, artysta odnosił także sukcesy w dziedzinie opery: dla Teatru Wielkiego – Opery Narodowej w Warszawie przygotował premiery Cyrulika sewilskiego Gioacchino Rossiniego, Traviaty i Balu maskowego Giuseppe Verdiego, dla teatru operowego w Malmö – Aidę Verdiego i Konsula Gian-Carlo Menottiego, zaś premierami Halki Stanisława Moniuszki dyrygował w Tokio i Trieście.
Nagrał ponad 200 płyt dla wytwórni EMI, CBS, Decca, Camerata Tokyo, NVC Arts, Pony Canyon, EBS Recordings, Naxos, Polskie Nagrania. Należy do nielicznego grona artystów na świecie, których płyty sprzedano w łącznym nakładzie ponad 4 miliony egzemplarzy. Efektem współpracy artysty z firmą fonograficzną NAXOS jest ponad 30 CD z muzyką polską sprzedanych w ponad 600 000 nakładzie. Dokonywał ich głównie z udziałem Orkiestry Filharmonii Narodowej oraz Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia.
Antoni Wit był siedmiokrotnie nominowany do nagrody Grammy: za nagrania dzieł Pendereckiego (Pasja wg św. Łukasza – 2004, Polskie Requiem – 2005, Siedem bram Jerozolimy – 2007) oraz za Stabat Mater Karola Szymanowskiego (2008). Ponadto w 1983 otrzymał Diapason d’Or i Grand Prix du Disque de la Nouvelle Académie za rejestrację kompletu koncertów fortepianowych Sergiusza Prokofiewa (z pianistą Kun Woo Paik), w 2002 – Cannes Classical Award (Midem Classique 2002) za Symfonię Turangalîla Oliviera Messiaena, w 2004 – Classical Internet Award za Pasję wg św. Łukasza Krzysztofa Pendereckiego, w 2005 – Records Academy Award (Record Geijutsu) za Polskie Requiem Pendereckiego.
Został uhonorowany nagrodami Polskiej Akademii Fonograficznej „Fryderyk”: 2002 – Witold Lutosławski: Mi-parti, Krzysztof Meyer: Msza, Krzysztof Penderecki: Concerto grosso na trzy wiolonczele i orkiestrę (CD Accord) w kategorii Najwybitniejsze Nagranie Muzyki Polskiej, 2005 – Lutosławski: Koncert na orkiestrę; Koncert na wiolonczelę i orkiestrę (DUX) w kategorii Album Roku Muzyka Współczesna oraz XV Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina / Kronika Konkursu 2005 vol. 13 – Rafał Blechacz (DUX / TIFC) w kategorii Album Roku Muzyka Orkiestrowa. Na zamówienie NAXOSu z zespołami Filharmonii Narodowej dokonał serii nagrań wszystkich dzieł orkiestrowych i oratoryjnych Szymanowskiego. Dwie pierwsze płyty z kompletu zdobyły tytuł Gramophone Editor’s Choice: koncerty skrzypcowe (solista – Ilya Kaler) i Nokturn i Tarantela (lipiec 2007) oraz II i III Symfonia (maj 2008). Dwa następne krążki otrzymały BBC Music Magazine Editor’s Choice: Stabat Mater, Veni Creator, Litania do Maryi Panny, Demeter i Penhesilea (październik 2008) oraz Harnasie, Mandragora, Kniaź Patiomkin (kwiecień 2009). Portal muzyczny ClassicsToday wyróżnił w ten sam sposób z kolei dwie ostatnie płyty tej serii: Harnasie (kwiecień 2009) oraz I i IV Symfnonia (maj 2009).
Antoni Wit prowadził jednocześnie działalność pedagogiczną. W latach 1998-2014 prowadził klasę dyrygentury w Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. Zapraszany jest również do jury konkursów muzycznych, m.in. w Katowicach i Cadaques.
Artysta został uhonorowany wieloma wyróżnieniami i odznaczeniami, m.in. 1980 otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi i Nagrodę Prezydenta miasta Krakowa, w 1982 – Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich oraz Nagrodę Ministra Spraw Zagranicznych, w 1983 i 1987 – nagrody przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji, w 1984 i 1996 – nagrody „Orfeusz” za najlepsze wykonanie muzyki polskiej na „Warszawskiej Jesieni”, w 1985 – Odznakę „Zasłużony Działacz Kultury” i Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, w 1991 – Nagrodę Prezydenta miasta Katowic, w 1998 – „Diamentową Batutę” od Zarządu Polskiego Radia, w 1999 – „Platynowy Laur Umiejętności i Kompetencji” (wraz z NOSPRem), w 2000 – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, w 2002 – Złoty Medal Fundacji Artura Rubinsteina, w 2006 – Oficerski Krzyż Orderu Zasługi dla Republiki Włoskiej, 2010 – Nagrodę Fundacji im. Karola Szymanowskiego, 2011 – Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, w 2015 - Order Narodowy Legii Honorowej przyznawany przez Republikę Francuską.
aktualizacja: 2002 (Małgorzata Kosińska), 2014 (Anna Iwanicka), 2024 (Wiktoria Antonczyk)
twórczość
Antoni Wit jest jednym z najwybitniejszych dyrygentów polskich. Swoją pozycję zdobył zarówno długą współpracą z najważniejszymi orkiestrami polskimi, jak i gościnnymi występami z czołowymi zespołami europejskimi. W jego karierze wyróżnia się okres siedemnastoletniego kierowania Narodową Orkiestrą Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach (dawniej Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia). Od 1983 do 2001 roku Antoni Wit był jej dyrektorem naczelnym i artystycznym. W ciągu tego okresu dał ze swoim zespołem blisko sześćset koncertów, odbył niezliczone tournées za granicą, nagrał prawie sto płyt. Szczególne znaczenie ma nagranie kompletu dzieł na orkiestrę Witolda Lutosławskiego dokonane dla firmy Naxos. W planach Naxosu znajduje się podobne nagranie dzieł wszystkich Krzysztofa Pendereckiego. Dowodem uznania dla Antoniego Wita była przyznana na MIDEM „Cannes Classical Award 2002” w kategorii „Muzyka orkiestrowa XX wieku” nagraniu Symfonii „Turangalîla” Oliviera Messiaena w wykonaniu Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia pod jego dyrekcją, wydanemu przez Naxos.Muzyka współczesna zajmuje ważne miejsce w działalności dyrygenckiej Antoniego Wita: „Jako że już od dwudziestu trzech lat jestem szefem orkiestr radiowych - mówił w wywiadzie udzielonym miesięcznikowi «Śląsk» w 2000 roku - wykonywanie polskich utworów współczesnych jest moją codziennością. Skoro wykonuję więcej muzyki współczesnej niż inni dyrygenci, z natury rzeczy czuje się na tym gruncie pewniej. Nie traktuję jednak tego jedynie jako służbowego obowiązku. Zawsze uważałem, że misją polskich orkiestr radiowych jest propagowanie twórczości rodzimej - zarówno kompozytorów nieżyjących, jak żyjących. Dlatego też muzyka ta pełni tak dużą rolę w tym, co robię. Kiedy dostaję partyturę współczesnego polskiego kompozytora, którego znam i cenię, to cieszę się nią, zanim jeszcze ją otworzę i zobaczę, czy ten utwór mi się spodoba. Po prostu już wtedy czuje, że będę robił coś ważnego, pożytecznego.”
Za zasługi dla kultury regionu śląskiego Antoni Wit został wyróżniony tytułem honorowego Ślązaka. Dzięki niemu Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia - której niemal wyłącznym zadaniem było dokonywanie nagrań radiowych - wyszła ze studia i została włączona w życie kulturalne Katowic oraz Śląska. Pod dyrekcją Antoniego Wita utrwaliła renomę najwybitniejszej polskiej orkiestry symfonicznej, a także podtrzymała swoją pozycję w Europie i na świecie. „Jestem bardzo zadowolony z tego, co udało mi się tu zrobić - powiedział Antoni Wit we wspomnianym wywiadzie - a co wyraża się między innymi doskonałą frekwencją na naszych koncertach: w tej chwili jest więcej chętnych na abonamenty, niż jesteśmy w stanie przyjąć w naszej sali. A ponadto: wielka liczba nagranych płyt, zaproszeń zagranicznych i krajowych, następnie - satysfakcja kompozytorów, którzy powierzali nam swoje utwory, a nawet nam je dedykowali, wreszcie to, że ludzie mówią o szczególnej atmosferze, jaka u nas panuje - i w orkiestrze, i w biurze. To są powody do olbrzymiej satysfakcji.”
W sezonie 2000/2001 Antoni Wit pełnił funkcję I dyrygenta Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, od 1 stycznia 2002 roku jest dyrektorem naczelnym i artystycznym Filharmonii Narodowej w Warszawie.
literatura wybrana
