Polmic - FB

wykonawcy (R)

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P R S T U W Z

Artur Rubinstein,

pianista; ur. 28 stycznia 1887, Łódź; zm. 20 grudnia 1982, Genewa. Pierwsze lekcje gry na fortepianie pobierał u Adolfa Prechnera w Łodzi. Tu w wieku 7 lat po raz pierwszy wystąpił publicznie – zagrał wówczas utwory Wolfganga Amadeusa Mozarta, Franza Schuberta i Felixa Bartholdy-Mendelssohna. Naukę kontynuował pod kierunkiem Aleksandra Różyckiego w Warszawie. W 1897 wyjechał do Berlina, gdzie w Hochschule für Musik uczył się gry na fortepianie w klasie Heinricha Bartha, teorii zaś pod kierunkiem Maxa Brucha i Roberta Kahna.

Jego debiut pianistyczny miał miejsce 1 grudnia 1900 w berlińskiej Beethoven-Saal, w której wykonał m.in. Koncert fortepianowy A-dur Wolfganga Amadeusa Mozarta i Koncert fortepianowy g-moll Camille’a Saint-Saënsa z towarzyszeniem Berliner Philharmoniker pod dyrekcją Josefa Řebíčka. Koncert stał się artystycznym triumfem Rubinsteina. W kwietniu 1902 Koncert Saint-Saënsa wykonał w Filharmonii Warszawskiej pod batutą Emila Młynarskiego. W 1903 dwukrotnie został zaproszony przez Ignacego Jana Paderewskiego do jego szwajcarskiej willi w Riond Booson na konsultacje. W 1904 przeniósł się do Paryża – tu poznał impresaria Gabriela Astruca, z którym zawarł kontrakt na organizację koncertów. Od tego momentu rozpoczęła się jego wielka międzynarodowa kariera. Odbywał tournées po całym świecie – w 1906 w Stanach Zjednoczonych (Carnegie Hall w Nowym Jorku, Filadelfia, Chicago, Boston), Wiedniu, Rzymie, Rosji, Londynie (zagrał w duecie z Pablem Casalsem i Jacquesem Thilbaud), Hiszpanii, wielokrotnie koncertował w Warszawie (serie recitali, koncertów kameralnych, m.in. ze skrzypkiem Pawłem Kochańskim i wiolonczelistą Janem Sebelikiem oraz symfonicznych z Orkiestrą Filharmonii Warszawskiej pod dyrekcją Emila Młynarskiego, Grzegorza Fitelberga i Henryka Opieńskiego). W latach 1917-18 odbył swoją pierwszą podróż artystyczną do Ameryki Południowej – wystąpił w Buenos Aires, grał wielokrotnie w Montevideo, Santiago de Chile oraz Rio de Janeiro.

W 1938, po ogłoszeniu ustaw antysemickich przez Mussoliniego, odwołał zapowiedziane koncerty we Włoszech, zwrócił nadane mu przez władze włoskie odznaczenie i w październiku 1939 wyjechał wraz z rodziną do Stanów Zjednoczonych (w 1946 otrzymał obywatelstwo amerykańskie). Na znak protestu przeciw zbrodniom nazizmu odmawiał do końca kariery pianistycznej występów w Niemczech.

Po II wojnie światowej po raz pierwszy odwiedził Polskę w 1958, dając koncerty w Krakowie oraz Warszawie. W 1960 był honorowym przewodniczącym jury VI Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie (podczas otwarcia konkursu wykonał Koncert fortepianowy f-moll Fryderyka Chopina z udziałem Orkiestry Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Witolda Rowickiego). W 1966 zainaugurował X Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” wykonaniem dedykowanej sobie IV Symfonii Karola Szymanowskiego; Orkiestrę Filharmonii Narodowej prowadził Stanisław Wisłocki. W 1975 wystąpił na koncercie jubileuszowym z okazji 60-lecia Filharmonii Łódzkiej – zagrał wówczas Koncert f-moll Chopina oraz Koncert fortepianowy Es-dur Ludwiga van Beethovena z towarzyszeniem Orkiestry Filharmonii Łódzkiej pod batutą Henryka Czyża. Po raz ostatni publicznie wystąpił w maju 1976 w Wigmore Hall w Londynie, zaś w 1979 ostatni raz odwiedził Polskę i swoje rodzinne miasto.

Artur Rubinstein w swojej ponad 80-letniej karierze pianisty wystąpił ponad 6000 razy. Jego repertuar obejmował niemal całą literaturę fortepianową – dominowała w niej muzyka klasyczna i romantyczna, ale na estrady koncertowe wprowadził również muzykę sobie współczesną – utwory Karola Szymanowskiego, Aleksandra Skriabina, Maurice’a Ravela, Isaaca Albéniza, Manuela de Falli, Heitora Villi-Lobosa, Francisa Poulenca, Dariusa Milhauda, dokonując prawykonań wielu z nich. Nagrał dla Gramophone Company/His Master’s Voice, RCA Victor twórczość Fryderyka Chopina, solową muzykę fortepianową od Johanna Sebastiana Bacha po wiek XX, koncerty fortepianowe Wolfganga Amadeusa Mozarta, Ludwiga van Beethovena, Johannesa Brahmsa, Edvarda Griega, Camille Saint-Saënsa, Piotra Czajkowskiego, Sergiusza Rachmaninowa pod dyrekcją takich dyrygentów, jak John Barbirolli, Daniel Barenboim, Vladimir Golschmann, Eugene Ormandy, Fritz Reiner, zaś muzykę kameralną XIX wieku z towarzyszeniem skrzypków – Pawła Kochańskiego, Jaschy Heifetza, Henryka Szerynga, wiolonczelistów – Emanuela Feuermanna, Pierre’a Fourniera, Gregora Piatigorskiego oraz kwartetów smyczkowych – Guarneri, Pro Arte, Paganini.



aktualizacja: 2006, 2007 (mk)

literatura wybrana

Gogol-Drożniakiewicz Barbara Witold Małcużynski i Artur Rubinstein koncertujący w Bydgoszczy w: Wydarzenia muzyczne na Pomorzu i Kujawach, Akademia Muzyczna w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2006
Juszyńska Krystyna Sztuka interpretacji Artura Rubinsteina w świetle badań akustycznych nagrań na przykładzie „Ballady g-moll” op. 23 Fryderyka Chopina w: Muzyka wobec tradycji. Idee – Dzieło – Recepcja (pod red. Szymona Paczkowskiego), Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2004
Juszyńska Krystyna Sztuka pianistyczna Artura Rubinsteina w: Muzyka fortepianowa XIII (pod red. Janusza Krassowskiego), Akademia Muzyczna w Gdańsku, Gdańsk 2004
Paprocki Witold Najwybitniejszy łodzianin, "Twoja Muza" 2008 nr 1, s. 17-19
Polony Leszek Rubinstein Artur w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „pe-r”, PWM, Kraków 2004

publikacje

książki

Moje długie życie, PWM, Kraków 1988
Moje młode lata, PWM, Kraków 1976