Polmic - FB

wykonawcy (S)

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P R S T U W Z

Ada Sari, (właściwie: Jadwiga Szayer, Szajer), śpiewaczka (sopran koloraturowy) i pedagog; ur. 29 czerwca 1886, Wadowice; zm. 12 lipca 1968, Ciechocinek. Była córką adwokata Edwarda Szayera i Franciszki z domu Chybińskich. Kiedy miała trzy lata, ojciec jej wraz z rodziną przeniósł się do Starego Sącza, gdzie otworzył kancelarię adwokacką, a wkrótce został burmistrzem, pełniąc tę funkcję w latach 1920-30. Gry na fortepianie uczyła się pod kierunkiem matki. Do gimnazjum uczęszczała w Cieszynie, później w Krakowie. Tu ok. 1903 rozpoczęła naukę śpiewu, a kontynuowała ją – w latach 1905-07 – w Prywatnej Szkole Muzycznej hrabiny Pizzamano w Wiedniu.
Pierwszy publiczny występ artystki (wykonała wówczas tytułową partię w operetce Lalka Edmonda Audrana) miał miejsce w 1906, podczas koncertu u księżnej Lichtenstein. W latach 1907-09 odbyła studia wokalne u Antonia Rupnicka w Mediolanie. W 1909 zadebiutowała na scenie Teatro Nazionale w Rzymie rolą Małgorzaty w Fauście Charlesa Gounoda. Od 1910 do 1912 śpiewała w teatrach Aleksandrii (partia Santuzzy w Rycerskości wieśniaczej Pietro Mascagniego pod dyrekcją kompozytora oraz Neddy w Pajacach Ruggiero Leoncavalla, również pod batutą kompozytora), Neapolu, Bolonii, Florencji, Werony, Wenecji, Genui, Mediolanu (Elza w Lohengrinie Richarda Wagnera), Madrytu i Lizbony. W 1912, po występie w Brescii w operze Gounoda Romeo i Julia, porzuciła role dramatyczne i skoncentrowała się na partiach liryczno-koloraturowych. W Warszawie wystąpiła po raz pierwszy 28 kwietnia 1914, kreując rolę Gildy w operze Giuseppe Verdiego Rigoletto. W tym samym roku, wraz z grupą artystów włoskich, wyjechała na długie tournée po Rosji. Występowała także w Wiedniu (1915), Operze Lwowskiej (1916), a w 1917 w wielu miastach Polski, w tym w Warszawie (jako Małgorzata de Valois w Hugonotach Giacomo Meyerbeera, Konstancja w Uprowadzeniu z Seraju Wolfganga Amadeusa Mozarta i Rozyna w Cyruliku Sewilskim Gioacchino Rossiniego). W 1918 śpiewała w Budapeszcie i Belgradzie, w 1919 wielokrotnie we Włoszech (w ok. 20 teatrach), jak również w Hiszpanii, Portugalii, Francji i Anglii.
Najwspanialszy czas w karierze Ady Sari przypadł na lata 1919-29. W 1923 na kilka lat związała się z Teatrem La Scala w Mediolanie, gdzie wzięła udział m.in. w wystawieniu opery Czarodziejski flet Mozarta (w roli Królowej Nocy) pod batutą Arturo Toscaniniego. Nadal odbywała podróże artystyczne – w 1923 koncertowała z wiolonczelistą Pablo Casalsem, pianistą Wilhelmem Backhausem i skrzypkiem Fritzem Kreislerem w Anglii, Szkocji i Irlandii, w 1924 występowała w Niemczech, w 1925 w Norwegii, Boliwii, Argentynie (z zespołem La Scali) oraz Buenos Aires, w 1926 i 1927 w Sztokholmie, Pradze i Paryżu. W latach 1928-29 dała ok. 30 koncertów w Stanach Zjednoczonych (m.in. recital w Carnegie Hall w Nowym Jorku) i Kanadzie. Od 1930 do 1932 koncertowała w Czechosłowacji, krajach bałkańskich, Holandii oraz Szwajcarii. W 1933 zainaugurowała w Monachium cykl mistrzowskich koncertów pod nazwą Weltberühmte. Regularnie odwiedzała również Polskę – występowała na scenach operowych i podczas recitali w Warszawie, Krakowie, Lwowie, Katowicach, Cieszynie, Łodzi, Bydgoszczy i Poznaniu. Od 1931 krótko mieszkała w Krakowie, gdzie do 1934 wzięła udział, wspólnie z zespołem Krakowskiego Towarzystwa Operowego, w wystawieniu ok. 70 spektakli (w tym 17 premier). W 1936 przeniosła się na stałe do Warszawy i związała się z Teatrem Wielkim.
Podczas II wojny światowej artystka prowadziła w Warszawie konspiracyjne studio operowe. W latach 1946-47 śpiewała w teatrach operowych Wrocławia i Krakowa, na estradach koncertowych oraz w Polskim Radiu. W latach 1945-47 prowadziła klasę śpiewu w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie, od 1947 do 1967 w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, na stanowisku profesora nadzwyczajnego. Współpracowała również z Państwową Średnią Szkołą Muzyczną nr 1 (obecnie im. Józefa Elsnera) w Warszawie. W 1962, przez pół roku, współorganizowała Wydział Wokalny w Ring School of the Arts w Petaluma koło San Francisco w Stanach Zjednoczonych.
Zmarła w sanatorium w Ciechocinku po zawale serca. Została pochowana w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Ada Sari występowała wyłącznie gościnne. Śpiewała w 11 językach, triumfując na scenach Europy i świata. Największe sukcesy odnosiła kreując role Rozyny w Cyruliku Sewilskim Gioacchino Rossiniego, Gildy w Rigoletcie i Violetty w Traviacie Giuseppe Verdiego, a także główne partie w Purytanach Vincenzo Belliniego, Łucji z Lammermooru i Lindzie z Chamonix Gaetano Donizettiego, Dinorah Giacomo Meyerbeera oraz Lakme Léo Delibesa. Partnerowali jej tacy śpiewacy, jak Alessandro Bonci, Mattia Battistini, Beniamino Gigli, Titta Ruffo, Tito Schipa, Riccardo Stracciari, Fiodor Szalapin, Adam Didur, Stanisław Gruszczyński. Nagrywała głównie dla wytwórni fonograficznej Polydor, a od ok. 1925 także dla His Master’s Voice. Rejestracje te zostały zrekonstruowane w latach 1961-62, w 1969 i 1978 przez Polskie Nagrania. Posiadała również swój określony repertuar pieśniarski, którego była znakomitą wykonawczynią.
Jako pedagog, w ciągu ponad 20 lat pracy, stworzyła własną szkołę śpiewu, wykształciła przeszło 100 wokalistów, do których należą m.in.: Halina Mickiewiczówna de Larzac, Barbara Nieman, Bogna Sokorska, Maria Fołtyn, Janina Głodzińska (Stano), Halina Szymulska, Urszula Trawińska-Moroz, Wiktoria Kotulak (Calma), Zdzisława Donat.
Była współzałożycielką i członkiem honorowym Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków SPAM, twórczynią Koła Seniorów. Została odznaczona m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1953), Złotym Krzyżem Zasługi (1955) i Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1960).
W Nowym Sączu odbywa się Międzynarodowy Festiwal i Konkurs Sztuki Wokalnej jej imienia, przeznaczony dla młodych wykonawców – studentów i absolwentów wydziałów wokalno-aktorskich polskich oraz zagranicznych uczelni.

aktualizacja: listopad 2007

literatura wybrana

Chmara-Żaczkiewicz Barbara Sari Ada w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „s-sł”, PWM, Kraków 2007