indeks osób (K)

śpiewak (tenor) i aktor; ur. 16 maja 1902, Sosnowiec; zm. 15 sierpnia 1966, Harrison w stanie Nowy Jork. Jego ojciec, Franciszek Kiepura, był piekarzem. Zgodnie z wolą rodziców artysta studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Równocześnie pobierał lekcje śpiewu u Wacława Brzezińskiego, przez pewien czas także uczył się pod kierunkiem Leliwy (Tadeusza Kopystyńskiego).

Po raz pierwszy publicznie wystąpił w 1923 na koncercie w sali kina „Sfinks” w Sosnowcu. W 1924 Emil Młynarski, ówczesny dyrektor, zaangażował go do Opery Warszawskiej. Początkowo Kiepura śpiewał epizodyczne partie (m.in. Górala w Halce Stanisława Moniuszki). Prawdziwy jego debiut operowy miał miejsce we Lwowie 15 stycznia 1925 – wystąpił w tytułowej roli w Fauście Charlesa Gounoda.

W 1926 wyjechał do Wiednia. Tu młodym śpiewakiem zainteresował się kierujący Staatsoper Franz Schalk oraz primadonna wiedeńskiej opery Maria Jeritza. Jan Kiepura wystąpił u boku artystki w Tosce Giacomo Pucciniego, podczas swojego zagranicznego debiutu scenicznego, 22 września 1926. W ciągu kolejnych 3 miesięcy śpiewał w Wiedniu, Berlinie, Brnie, Pradze i Budapeszcie, a w lutym 1927 w Royal Albert Hall w Londynie. W 1928 wziął udział w premierze opery Das Wunder der Heliane Ericha Wolfganga Korngolda w Staatsoper w Wiedniu (jego partnerką była Lilli Lehmann). W tym samym roku zadebiutował na scenie Teatro alla Scala w Mediolanie, kreując rolę Kalafa w Turandocie Pucciniego, następnie śpiewał partię Cavaradossiego w Tosce i wziął udział w prapremierze dzieła Felice Lattuady Le preciose ridicole pod dyrekcją Arturo Toscaniniego. W La Scali ponownie wystąpił w 1931 jako Kawaler des Grieux w operze Manon Julesa Masseneta pod batutą Vittoria De Sabaty. Był to początek wielkiej kariery artysty, który święcił triumfy także w innych teatrach operowych świata, takich jak Staatsoper w Berlinie, Opéra Comique w Paryżu, Covent Garden w Londynie, Teatro Colón w Buenos Aires. 10 lutego 1938 Jan Kiepura zadebiutował w Metropolitan Opera House w Nowym Jorku rolą Rudolfa w Cyganerii Giacomo Pucciniego. Tu śpiewał również partię Don Joségo w Carmen Georgesa Bizeta oraz Księcia Mantui w Rigoletcie Giuseppe Verdiego (rola ta stała się jedną z najświetniejszych jego kreacji). W nowojorskiej Operze artysta występował także w 1939 i w sezonie 1941/42.

Jeszcze w 1930 Jan Kiepura rozpoczął współpracę początkowo z niemieckimi, a później amerykańskimi i innymi europejskimi wytwórniami filmowymi. Zagrał w następujących filmach: Neapol, śpiewające miasto (reż. Carmine Gallone, 1930), Pieśń nocy (reż. Anatol Litvak, 1932), Zdobyć cię muszę (reż. Joe May, 1933), Dla ciebie śpiewam (reż. Carmine Gallone, 1934), Kocham wszystkie kobiety (reż. Karl Lamać, 1935), Pieśń miłości (reż. Alexander Hall, 1936), W blasku słońca (reż. Carmine Gallone, 1936), Czar cyganerii (reż. Geza von Bolvary, 1937), Przygoda trwa dalej (reż. Carmine Gallone, 1939), Valse brillante (reż. Jean Bayer, 1949), Kraina uśmiechu (reż. Hans Deppe, 1952), także wspólnie z poślubioną w 1937 śpiewaczką i aktorką filmową Márthą Eggerth. W 1944 artyści przenieśli się do jednego z teatrów na Broadway’u, gdzie przez cały rok z wielkim powodzeniem kreowali główne role w Wesołej wdówce Ferenca Lehára. Z przedstawieniem tym występowali także w innych miastach Stanów Zjednoczonych oraz, po II wojnie światowej, w Anglii, Francji, Niemczech i we Włoszech (w 4 wersjach językowych).

W 1958 i 1959 Kiepura odwiedził Polskę i dał koncerty m.in. w Warszawie i Krakowie. Ostatni raz publicznie wystąpił 13 sierpnia 1966 na polonijnym koncercie w Portchester w Stanach Zjednoczonych. Dwa dni później zmarł na atak serca w swojej rezydencji koło Nowego Jorku. Ciało jego, zgodnie z wolą artysty, zostało przewiezione do Polski i pochowane w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Jan Kiepura w latach 30-tych XX wieku nagrał dla wytwórni fonograficznej Odeon kilka arii operowych, dwa duety (z Lilli Lehmann) z Toski Pucciniego i La danza Gioacchino Rossiniego oraz wiele piosenek filmowych. W 1939 utrwalone zostało przedstawienie Rigoletta Verdiego z jego udziałem w Metropolitan Opera House. W 1992 i 1993 firma Pearl wydała dwie płyty CD m.in. z niepublikowanymi wcześniej amerykańskimi nagraniami artysty z okresu wojennego oraz kilka polskich pieśni wykonanych podczas występów w Warszawie w 1938.

Od 1967 w Krynicy-Zdroju co roku odbywa się Europejski Festiwal im. Jana Kiepury (dawniej Festiwal Arii i Pieśni im Jana Kiepury).