concerts

Pogranicze, Terra di confine, Grenzland, Borderland. Fundacja powstała w 1990 roku w Sejnach, liczącym 6 tys.mieszkańców mieście położonym w północno-wschodniej Polsce,w poblizu granicy z Litwą, na skrzyżowaniu narodów, religji i odwiecznych tradycji. Stworzyła ją niewielka grupa animatorów kultury, aktywnych uczestników podziemnej "Solidarności" w latach 80., którzy w tym miejscu, pozornie odleglym od centrum, rozpoczęli organiczną i cierpliwą pracę nad pamięcią, w okresie PRL-u zafałszowaną lub zepchniętą w sferę tabu. Dlatego dla swej działalności wybrali dawny kwartał żydowski w mieście, w którym przed wojną Żydzi stanowili blisko 30% mieszkańców. W odrestaurowanych przestrzeniach dawnej synagogi, szkoły talmudycznej i gimnazjum hebrajskiego zaopiekowali się tradycjami żyjących tu dzisiaj Polaków i Litwinów, Cyganów i staroobrzędowców, dziedzictwem unicestwionej podczas Zagłady społeczności żydowskiej, a także śladami innych mniejszości obecnych na tym pograniczu Polski z Litwą, Białorusią, Ukrainą i Okręgiem Kaliningradzkim.
Po okresie żmudnej pracy badawczej, edukacyjnej i artystycznej, związanej z teatrem, muzyką, różnymi dziedzinami sztuk wizualnych i filmem, “Pogranicze” stało się w ostatnich latach ważnym punktem odniesienia w Europie Środkowowschodniej (zwłaszcza w takich regionach jak Siedmiogród, Bukowina, Bośnia czy Kosowo) dla organizacji i instytucji dążących do przeciwstawienia się pokusom nacjonalizmu, rasizmu i antysemityzmu. O wypełnianiu tej roli świadczą m.in. takie inicjatywy jak powstanie Ośrodka "Pogranicze - sztuk, kultur, narodów”, Europejska Szkoła Pogranicza, Cafè Europa (“latająca” kawiarnia literacka, miejsce spotkań oraz konfrontacji artystów i intelektualistów), zespoły teatralne (dziecięcy, pracujący nad programem “Kroniki sejneńskie” i młodzieżowy Teatr Sejneński) oraz Kapela Klezmerska, w której gra już trzecia generacja miejscowej młodzieży. Mają także swoje wydawnictwo i środkowoeuropejski periodyk "Krasnogruda", wywodzący swą nazwę od położonej w pobliżu miejscowości, gdzie znajduje się zabytkowy dwór, z którym związany jest rodzinnie Czesław Miłosz, laureat Nagrody Nobla w 1980 roku, ich przyjaciel i ojciec duchowy, i w którym to dworze planują stworzenie Międzynarodowego Centrum Dialogu.
“Pogranicze” umieszcza w centrum swego zainteresowania temat granicy, wokół którego krąży historia Polski, kraju o granicach w przeszłości zawsze ruchomych i niepewnych, przesuniętych po II wojnie światowej wiele kilometrów na Zachód, kraju doświadczonego traumą przesiedleń i migracji ludności: na Zachodzie Niemcy, ucienikierzy lub wygnańcy; Białorusini i Ukraińcy na Wschodzie; Polacy przesiedleni z ziem wschodnich na zachodnie, "odzyskane"; Żydzi wymordowani. W rezultacie powstał kraj o dużej spójności etnicznej, która na ogół przez światowe kancelarje uznawana jest za zwiastun pokoju i wyciszenia konfliktów. “Pogranicze” jednak zapragnęło przejść drogę w przeciwnym kierunku – za miejsce życia i pracy obrali obszar krzyżujących się granic, przekonani że współistnienie różnych narodów, tradycji i światopoglądów nie jest jedynie problemem lub nieprzezwyciężalną trudnością, lecz – przeciwnie - potencjalną szansą wzbogacenia nas wszystkich.

Helmuth Moroder
Prezydent Fundacji im. Alexandra Langera

Back