koncerty

Kompozycję otwiera zachód słońca i pojawienie się pierwszych gwiazd:

I. Crepusculum. Primum Stellarum(z łac. Zmierzch. Pierwsze gwiazdy). Część ta rozpoczyna się od orkiestry tutti w jej obecnym składzie, z której stopniowo wyłania się grupa jedenastu solistów z instrumentarium odpowiadającym pierwszej, nietypowej obsadzie „małej orkiestry”, która 17 marca 1946 roku dała koncert w powojennym Olsztynie: dwoje pierwszych skrzypiec, dwoje drugich skrzypiec, kontrabas, obój, klarnet, dwie trąbki, perkusja i fortepian. W kolejnych częściach grupy concertino (symbolizujące dołączających do zespołu muzyków, a liczebnością odpowiadające ilości głównych gwiazd w danym gwiazdozbiorze) konfrontowane są z grupą ripieno (składającą się z instrumentalistów dotychczas tworzących orkiestrę).

II. Ursa Minor(z łac. Mała Niedźwiedzica). Według mitologii greckiej to jeden z dwóch niedźwiedzi, opiekunów małego Zeusa, ukrywającego się przed swoim ojcem, Kronosem, który, w obawie o utratę władzy, pożerał własne dzieci zaraz po ich urodzeniu. Dorosły Zeus przejął panowanie nad światem, a z wdzięczności umieścił niedźwiedzie na niebie. W tej części, podobnie jak w latach 1946-47, do „małej orkiestry”(ripieno) dołącza kolejnych siedmioro muzyków: sześcioro skrzypiec oraz puzon (jako gwiazda polarna), pełniących wobec „małej orkiestry” funkcję koncertującą (concertino).

III. Draco (z łac. Smok). Smok Ladon pomagał Hesperydom strzec jabłoni rodzącej złote jabłka. Za wierną służbę bogowie Olimpu przenieśli go na niebo. Ta część kompozycji nawiązuje do roku 1947, gdy orkiestra olsztyńska powiększyła się o piętnastu muzyków (concertino): dwa flety, trzy klarnety (w tym klarnet basowy), fagot, waltornia, trąbka, tuba, trzy altówki, wiolonczela, dwa kontrabasy. Obsada solistów z poprzednich części tworzy teraz grupę ripieno. Zasada ta obowiązuje także w dalszym przebiegu utworu.

IV. Cepheus (z łac. Cefeusz). Cefeusz to mityczny król Etiopii. Za próżność jego małżonki, Kasjopei, Posejdon zesłał na Etiopię potwora morskiego. Aby uniknąć zguby królestwa, Cefeusz złożył w ofierze bogom swą córkę, Andromedę (ocaloną ostatecznie przez Perseusza). Część ta odzwierciedla powiększenie zespołu w latach 1948-49 o kolejnych ośmioro muzyków (concertino): flet piccolo, waltornia, puzon, perkusja, czworo skrzypiec, wiolonczela.

V. Cassiopeia (z łac. Kasjopea). Kasjopeja była małżonką Cefeusza i matką Andromedy. W swej pysze ogłosiła, że jest piękniejsza niż wszystkie Nereidy, czym obraziła nimfy i ich ojca Posejdona. Po śmierci, dzięki swojemu zięciowi Perseuszowi, znalazła się na niebie. Bogowie umieścili ją jednak w pobliżu bieguna, gdzie przez połowę nocy musi obracać się głową w dół i pokutować za swoją próżność. Ten fragment utworu obrazuje rok 1950, kiedy olsztyński zespół przekształca się w Orkiestrę Symfoniczną, a jego skład powiększa się o następnych pięć instrumentów (concertino): fagot, rożek angielski, skrzypce, altówka i wiolonczela.

VI. Camelopardalis (z łac. Żyrafa). Gwiazdozbiór Żyrafy zawdzięcza swoją nazwę specyficznemu usytuowaniu gwiazd na niebie. Długa szyja Żyrafy rozciąga się w kierunku gwiazdozbiorów Małej Niedźwiedzicy i Smoka. Część ta ukazuje stopniowe rozszerzanie składu orkiestry w latach 1950-70, kiedy do orkiestry dołączają trzy altówki, dwie wiolonczele i kontrabas (concertino).

VII. Ursa Maior (z łac. Wielka Niedźwiedzica). Wielka i Mała Niedźwiedzica związane są z wieloma postaciami mitologicznymi. Według jednego z mitów gwiazdozbiory te przestawiają piękną nimfę Kallisto i jej syna Arkasa. Uroda Kallisto oczarowała Zeusa. Gdy jego żona, Hera, dowiedziała się o tym, zamieniła Kallisto w niedźwiedzicę. Dawna nimfa tułała się po lasach, aż podczas łowów spotkał ją własny syn i wymierzył do niej z łuku. Zeus nie dopuścił jednak do matkobójstwa, zamieniając także Arkasa w niedźwiedzia i przeniósł ich na niebo. Ta część kompozycji nawiązuje do roku 1973, kiedy olsztyńska orkiestra przekształciła się w Filharmonię im. Feliksa Nowowiejskiego, poszerzając swą obsadę o kolejne instrumenty: flet, obój, dwie waltornie, dwie trąbki, dwa puzony, trzy fagoty (w tym kontrafagot), dwie harfy, perkusja oraz pozostałe instrumenty kwintetu smyczkowego.

VIII. Aurora (z łac. Świt). Symboliczne zakończenie utworu – podróży od zmierzchu do świtu. Finał symbolizuje wschód najbliższej ziemi i najjaśniejszej gwiazdy – słońca, które za dnia przyćmiewa swoim blaskiem inne gwiazdy, tak jak zgrany zespół (orkiestra tutti) dominuje nad pojedynczymi głosami.

Powrót