Penderecki Krzysztof Passio et Mors Domini Nostri Jesu Christi secundum Lucam (Pasja według św. Łukasza) PWM, Kraków 1982, s. 114 (partytura) |
|
Krzysztof Penderecki pisał Pasję, najsłynniejszy bodaj swój utwór, w latach 1963-65 na zamówienie niemieckiego radia Westdeutscher Rundfunk z okazji siedemsetlecia katedry w Münster, w której 30 marca 1966 roku odbyło się prawykonanie utworu pod dyrekcją Henryka Czyża. Kompozytor miał na uwadze również przypadającą wówczas rocznicę tysiąclecia chrztu Polski. W Polsce wykonano Pasję po raz pierwszy 22 kwietnia 1966 roku w Filharmonii Krakowskiej. 10 czerwca odbyło się wykonanie utworu na dziedzińcu Zamku na Wawelu, 24 września zaś Pasja zaprezentowana została podczas Festiwalu „Warszawska Jesień”. We wszystkich polskich wykonaniach występował Chór i Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Krakowskiej pod dyrekcją Henryka Czyża. Krzysztof Penderecki odrodził w swoim utworze starą formę muzyczną związaną najsilniej z twórczością Jana Sebastiana Bacha, ale sięgającą korzeniami średniowiecznego misterium religijnego. Przystosował ją jednak do czasów współczesnych, zarówno w zakresie środków muzycznych, jak i koncepcji ideowej: „Zamierzeniem moim - mówił Penderecki - było odejście od relacji statycznej, od opowiadania wydarzeń ewangelicznych. Pasja w zamyśle jest dynamicznym, a niekiedy nawet drapieżnym przeżyciem.” Utwór dedykowany żonie Elżbiecie przeznaczony jest na chór chłopięcy, trzy chóry mieszane, trzy głosy solowe (sopran, baryton i bas), recytatora i wielką orkiestrę symfoniczną. Kompozytor wykorzystuje łaciński tekst Ewangelii św. Łukasza z wstawkami zaczerpniętymi z wielkopostnych hymnów, psalmów i trenów. Pasja trwa około 80 minut i składa się z dwudziestu czterech odcinków. W pierwszym z nich - Hymnie „O Crux, ave” - przedstawiony zostaje podstawowy materiał melodyczny. Tworzą go dwie serie dwunastonowe, wykorzystywane potem przez kompozytora w najróżniejszych układach w całej kompozycji. Jednak przy całej nowoczesności języka Penderecki stworzył dzieło przystępne dla zwykłego melomona, o zrozumiałej treści, konstrukcji i emocji. Sam mówił: „Nie zależy mi na tym, jak Pasja zostanie określona, czy jest tradycjonalna, czy awangardowa. Dla mnie jest po prostu autentyczna. I to wystarczy.” Powodzenie Pasji było niezwykłe już od samego prawykonania. Na koncert w Münster przyjechało ponad siedemdziesięciu dziennikarzy z całej Europy. Przybył także nuncjusz papieski i biskup Münster oraz dyrektor Westdeutscher Rundfunk. Pojawiły się opinie, że prawykonanie dzieła Pendereckiego odegrało istotną rolę w procesie normalizacji stosunków pomiędzy Polską a Niemiecką Republiką Federalną! Jeszcze w roku prawykonania Pasja znalazła się w programie Biennale Muzyki Współczesnej w Wenecji. W następnych latach wykonywano ją wielokrotnie w całej Europie, w Stanach Zjednoczonych, w Ameryce Południowej i Japonii. Pojawiły się liczne nagrania. Do dziś pozostaje Pasja jednym z nielicznych utworów współczesnych wykonywanych chętnie podczas abonamentowych koncertów filharmonicznych. |
|