Bacewicz Grażyna Pensieri notturni (1961)  |
|
Pensieri notturni (dosłownie tłumacząc „nocne myśli”) na orkiestrę kameralną napisała Grażyna Bacewicz w 1961 roku. Ten krótki, siedmiominutowy utwór, jest pierwszym w twórczości kompozytorki przypadkiem zastosowania tytułu, wskazującego na pozamuzyczne treści. Jednak autorka kompozycji sama wskazała w jednej ze swoich wypowiedzi, że w rzeczywistości nie niesie on ze sobą żadnych skojarzeń:
„Pozornie zdawać by się mogło (...), że jest to muzyka w jakimś sensie programowa. Ale tylko pozornie. (...) Charakterystyczna cecha utworu – poza wszystkim, co się w nim dzieje – obsesyjne trzymanie się pewnych dźwięków rozszerzających się i znowu zwężających. Kompozycja ma być próbą przekazania czegoś, co być może kompozytor odbiera skądciś. Treść utworu zmusiła mnie do specjalnego traktowania instrumentów, w szczególności smyczkowych” (Grażyna Bacewicz, z notatek osobistych, „Ruch Muzyczny” 1994 nr 1, s. 1)
Kompozycja powstała w okresie zainteresowania artystki sonoryzmem, stąd wyróżniającą cechą utworu jest uwypuklenie brzmienia jako wiodącego elementu. Migotliwe, ruchome obrazy dźwiękowe o ażurowej fakturze stworzone zostały z pojedynczych barw – dźwięków i gestów muzycznych, finezyjnie „rzucanych” przez poszczególne, pojedyncze instrumenty zespołu orkiestrowego. Określone formuły i zwroty, nieustannie zmieniają się, tworząc nowe odcienie kolorystyczne – raz rozszerzają się do gęstych, wielodźwiękowych akordów, innym razem zwężają się, wyciszają.
Pensieri notturni po raz pierwszy zostały wykonane 21 kwietnia 1961 roku na Biennale Weneckim przez Orkiestrę Kameralną Filharmonii Krakowskiej pod dyrekcją Andrzeja Markowskiego. Co ciekawe, zaprezentowane zostały razem ze słynnymi Grami weneckimi Witolda Lutosławskiego. Utwór ukazał się drukiem jeszcze tego samego roku, nakładem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. W 1962 roku za swoją kompozycję Grażyna Bacewicz otrzymała Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia.Krótkie Pensieri notturni są jednym z bardziej popularnych utworów kompozytorki wśród orkiestr i dyrygentów. Kilka ich interpretacji zostało uwiecznionych w nagraniach płytowych, m.in. wykonanie Orkiestry Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Witolda Rowickiego (w wersji na płycie długogrającej – Polskie Nagrania Muza XL 0171 i kompaktowej – Olympia OCD 311), czy też Polskiej Orkiestry Radiowej pod batutą Jacka Rogali (Polskie Radio PRCD 126). Anna Iwanicka-Nijakowska |
|