indeks osób (S)

Antoni Stolpe, pianista i kompozytor; ur. 23 maja 1851, Puławy; zm. 7 września 1872, Merano (Włochy). Pochodził z rodziny o tradycjach muzycznych. Jego dziadek, Alojzy (zm. 1824), był profesorem fortepianu w Instytucie Muzyki i Deklamacji w Warszawie oraz kompozytorem licznych polonezów. Ojciec, Edward (1812-74) – uczeń Józefa Elsnera w Szkole Głównej Muzyki i szkolny kolega Fryderyka Chopina, pracował jako nauczyciel muzyki w Instytucie Aleksandryjskim Wychowania Panien w Warszawie, a następnie w Puławach, a potem uczył gry na fortepianie w warszawskim Instytucie Muzyki. Matka, Marianna z domu Turowska, była śpiewaczką i wychowanką przyoperowej szkoły śpiewu Karola Kurpińskiego.
Pierwszych lekcji muzyki udzielał mu ojciec. Od 1862 roku kształcił się w Instytucie Muzycznym w Warszawie, gdzie harmonii i kontrapunktu uczyli go m.in. August Freyer i Stanisław Moniuszko. Naukę w Instytucie zakończył po pięciu latach, otrzymując wielką nagrodę z fortepianu i pierwszą nagrodę z kontrapunktu. Jako pianista i kompozytor zadebiutował 17 lipca 1867 roku w Resursie Obywatelskiej na koncercie nagrodzonych uczniów warszawskiej uczelni. Wykonał wówczas jedną z etiud Chopina i swojego autorstwa Mazurek h-moll. Edukację zarówno w zakresie gry na fortepianie, jak i kompozycji planował kontynuować w Berlinie. Aby zdobyć na ten cel konieczne środki finansowe, zorganizował trzy koncerty kompozytorskie w salach fabryki fortepianów Hoffera i Resursy Obywatelskiej: 22 marca i 11 grudnia 1868 roku oraz 14 maja 1869 roku, podczas których wystąpił w roli kompozytora, dyrygenta i pianisty. W ich programie znalazło się w sumie czternaście jego utworów – orkiestrowych (Uwertura koncertowa, Wielki marsz Hommage à Mendelssohn), kameralnych (Sextuor e-moll, Scène dramatique na wiolonczelę z towarzyszeniem kwintetu smyczkowego, Trio na fortepian, skrzypce i wiolonczelę), fortepianowych (etiudy) i wokalnych (Śpiew na tenor i orkiestrę do słów Victora Hugo, Ave Maria na kontralt z towarzyszeniem kwintetu smyczkowego). Zestawione one zostały z kompozycjami Fryderyka Chopina, Franciszka Liszta, Giacomo Meyerbeera, Karola Kurpińskiego i Zygmunta Noskowskiego. Koncerty spotkały się z entuzjastycznym przyjęciem zarówno publiczności, jako i krytyków (Adam Münchheimer, Jan Kleczyński).
W czerwcu 1869 roku wyjechał do Berlina, gdzie pobierał prywatne lekcje kompozycji u Fryderyka Kiela, a gry na fortepianie uczył się w Neue Akademie der Tonkunst pod kierunkiem Theodora Kullaka, który po pół roku nauki – zachwycony jego umiejętnościami pianistycznymi – zaproponował mu objęcie klasy fortepianu. Błyskotliwie rozpoczynającą się karierę Stolpego przerwała choroba. Po wyjściu z wieczornego koncertu muzyki Wagnera przeziębił się i dostał zapalenia płuc, które z kolei przerodziło się w gruźlicę. Po powrocie do Warszawy kontynuował leczenie. Wyjechał także na kurację do znanych uzdrowisk – Salzbrunnu (obecnie Szczawno-Zdrój) i Merano we Włoszech. Zmarł przedwcześnie w wieku 21 lat. Obszerny tekst wspominający zmarłego opublikował Zygmunt Noskowski na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” (1872 nr 249).

twórczość

Antoni Stolpe uznawany był zarówno za życia (Jan Kleczyński, W. Górski), jak i jeszcze na początku XX wieku (Władysław Żeleński, Zygmunt Noskowski) za jednego z najwybitniejszych kompozytorów i pianistów, jacy pojawili się na polskiej ziemi od czasów Fryderyka Chopina. W ciągu krótkiego życia stworzył kilkadziesiąt utworów, zróżnicowanych pod względem rozmiarów i obsady wykonawczej (pierwsze jego zachowane kompozycje pochodzą z czasów szkolnych, m.in. O salutaris Hostia na chór mieszany, kwintet smyczkowy i organy [1866], dedykowana Instytutowi Muzycznemu w Warszawie). Jednak w XIX wieku drukiem ukazał się zaledwie jeden utwór – Sonata fortepianowa d-moll, jedna z ostatnich jego kompozycji, powstała po ukończeniu studiów w Berlinie. Już po śmierci kompozytora, w 1875 roku, wykonał ją z sukcesem w Warszawie Józef Wieniawski, a także przyczynił się do jej opublikowania rok później przez Warszawskie Towarzystwo Muzyczne. Współcześnie utwór ukazał się w 1957 roku nakładem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego w opracowaniu Marii Wiłkomirskiej, opatrzony komentarzem Teresy Chylińskiej. Pozostały dorobek kompozytorski Stolpego, obejmujący około 60 utworów, aż do końca XX wieku pozostał w zapomnieniu. Dopiero w ostatnich latach staraniem prof. Andrzeja Wróbla i zespołu Camerata Vistula oraz Fundacji Pro Musica Camerata działającej przy Warszawskiej Operze Kameralnej przywracana jest pamięć o kompozytorze i publikowane są jego utwory. Włączone zostały do programów kolejnych Festiwali Polskiej Muzyki Kameralnej w Warszawie. W 2011 roku dzieła Stolpego objęte zostały programem „Nowe interpretacje”, ogłoszonym przez Instytut Muzyki i Tańca. Jego efektem była m.in. pierwsza edycja Festiwalu Muzyki Antoniego Stolpe, który odbył się w Kaliszu w dniach 10-13 listopada 2011.
Nagrania zachowanych utworów kompozytora ukazały się na płytach Fundacji Pro Musica Camerata w trzyczęściowej serii „Antoni Stolpe – Opera omnia”. Na pierwszej znalazły się cztery kompozycje – Sextuor e-moll, Wariacje na kwartet smyczkowy, Scène dramatique oraz Romance (duettino), a na drugim dwupłytowym albumie - utwory fortepianowe (Sonaty d-moll i a-moll, Wariacje d-moll oraz kilka mniejszych). Trzeci wolumin jest w przygotowaniu. Fundacja opublikowała również kilka partytur Stolpego.

kompozycje

O Salutaris Hostia op. 4 na chór mieszany, kwintet smyczkowy i organy (1866)
Kwartet smyczkowy c-moll (1866)
Romance. Duettino na skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1866)
Polonez As-dur na fortepian i kwintet smyczkowy (1866)
Modlitwa do Najświętszej Maryi Panny (Serdeczna Matko) op. 4 modlitwa na kontralt i organy lub fortepian (1866)
Veni Creator op. 6 na chór męski i orkiestrę (1866)
Fuga G-dur na fortepian (ok. 1866)
Wyprawa pieśń na głos z fortepianem (1866?)
Mazourka G-dur (1866?)
Sonate a-moll na fortepian (1866-67)
Preludium i fuga C-dur na fortepian (1866-67)
Simphonie a-moll (1867)
Ouverture a-moll (1867)
Scène dramatique na wiolonczelę i kwintet smyczkowy (1867)
Sextuor e-moll na fortepian, dwoje skrzypiec, altówkę, wiolonczelę i kontrabas (1867)
Credo na 4 głosy solowe lub chór, kwintet smyczkowy i organy (1867)
Allegretto grazioso As-dur nr 2 na fortepian (1867)
Mazurek h-moll nr 1 na fortepian (wyk. 17 VII 1867)
Mazurek h-moll nr 2 na fortepian (1867?)
Ubóstwienie pieśń na głos z fortepianem (ok. 1867)
Kwintet smyczkowy D-dur (1868)
Fantesie pour le violoncelle na wiolonczelę i orkiestrę (1868)
Rozstać się z tobą pieśń na głos z fortepianem (1868)
Śpiew na tenor i orkiestrę do słów Victora Hugo [tłum. Władysław Ordon] (1868)
Ouverture in e-moll [nr 1] (wyk. 22 III 1868)
Allegretto nr 1 A-dur na fortepian (wyk. 22 III 1868)
Hommage à F. Mendelssohn-Bartholdy. Grande Marche pour l’orchestre (1868-69)
Dumka pieśń na głos z fortepianem (przed 30 VI 1869)
Kwartet smyczkowy a-moll (przed 30 VI 1869)
Fuga na kwartet (przed 30 VI 1869)
Ouverture in d-moll (przed 30 VI 1869)
Andante As-dur na fortepian (przed 30 VI 1869)
Une valse B-dur na fortepian (przed 30 VI 1869)
Bella Nice na mezzosopran i kwintet smyczkowy (przed 30 VI 1869)
Brzóska mazurek na mezzosopran i kwintet smyczkowy (przed 30 VI 1869)
Ojcze nasz na chór i organy (przed 30 VI 1869)
Allegro appassionato c-moll na fortepian (1869)
Lied [Ich habe zur letzten guten Nacht] na głos z fortepianem (1869)
Concert Ouverture Nr 3 in g-moll na orkiestrę (1869)
Trio fortepianowe (1869)
Etiuda na fortepian (1869)
Uwertura nr 2 (wyk. 1869)
Ave Maria na kontralt i kwintet smyczkowy (wyk. 14 V 1869)
Lied… na róg i orkiestrę lub fortepian (po 30 VI 1869)
Wariacje G-dur na kwartet smyczkowy (po 30 VI 1869)
Sonate d-moll na fortepian (1870)
Variations d-moll na fortepian (1870)
Sonata na skrzypce i fortepian (1872)