Polmic - FB

indeks osób (U)

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P R S T U V W Y Z

Eugenia Umińska, skrzypaczka; ur. 4 października 1910, Warszawa; zm. 20 listopada 1980, Kraków. Naukę gry na skrzypcach rozpoczęła mając lat cztery i niemal od samego początku nauki występowała publicznie na koncertach „Dzieci dla dzieci”. W wieku 9 lat została uczennicą Konserwatorium Warszawskiego w klasie prof. Józefa Jarzębskiego. Na pierwszym koncercie z orkiestrą Konserwatorium wykonała Koncert skrzypcowy e-moll op. 64 Feliksa Mendelssohna, a na następnym - Koncert A-dur op. 8 Mieczysława Karłowicza. W roku 1926 zdała maturę w Gimnazjum im. Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, a w 1927 ukończyła Konserwatorium Warszawskie, uzyskując dyplom z odznaczeniem. Podjęła pracę w Orkiestrze Polskiego Radia oraz jako pierwszy skrzypek w Kwartecie Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. W latach 1928-1932 - jako stypendystka Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego - studiowała u Otokara Ševčika w Pisku (Czechosłowacja), a następnie - uzyskawszy stypendium Polskiego Radia - u George’a Enescu w Paryżu. Podczas pobytu we Francji koncertowała w kilku francuskich miastach z kolegami z zawiązanego w Paryżu Stowarzyszenia Młodych Polskich Muzyków, którego była członkiem.
Po powrocie z Paryża w latach 1932-34 była koncertmistrzem Orkiestry Polskiego Radia w Warszawie, a następnie drugim koncertmistrzem w orkiestrze Filharmonii Warszawskiej. Równocześnie rozpoczęła międzynarodową karierę solistyczną. W roku 1938 była pierwszą polską wykonawczynią Koncertu skrzypcowego d-moll Roberta Schumanna. Aż do wybuchu II wojny światowej występowała z orkiestrami symfonicznymi w wielu krajach Europy. Współpracowała z wieloma muzykami, takimi jak: Zofia Adamska, Walerian Bierdiajew, Irena Dubiska, Zygmunt Dygat, Grzegorz Fitelberg, Jan Hoffman, Clemens Krauss, Zygmunt Latoszewski, Jerzy Lefeld, Witold Małcużyński, Ivor Newton, Artur Rodziński, Mieczysław Szalewski, Karol Szymanowski, Ludwik Urstein, Maria Wiłkomirska, Kazimierz Wiłkomirski, Janina Wysocka-Ochlewska, Bolesław Woytowicz. W ramach działalności Towarzystwa Wydawnictw Muzyki Polskiej brała udział niemal w 100 koncertach „ORMUZ”-u (Organizacji Ruchu Muzycznego) na terenie całej Polski.
Wojnę i okupację spędziła w Warszawie. Od jesieni 1939 roku przez kolejne trzy lata występowała z Kazimierzem i Marią Wiłkomirskimi w Trio Wiłkomirscy-Umińska w SiM-ie i w Kawiarni Woytowicza. W roku 1941 utworzyła swój własny zespół - Kwartet Umińskiej, w którym grali oprócz niej także: Henryk Trzonek, Kazimierz Wiłkomirski i Roman Padlewski. Po odmowie grania na koncercie dla Niemców, w listopadzie 1942 roku, musiała opuścić Warszawę i przez pewien czas ukrywała się na wsi. W tym czasie stworzyła szereg transkrypcji na skrzypce, m. in. 5 Mazurków Karola Szymanowskiego. Prace te zostały zniszczone w Powstaniu Warszawskim. Po powrocie do Warszawy nie mogła już występować publicznie – grała jedynie na zakonspirowanych prywatnych koncertach. Przechodziła także szkolenie sanitarnych służb pomocniczych Armii Krajowej. W jedenastym dniu Powstania Warszawskiego została złapana i przeznaczona na roboty do Niemiec. Podczas transportu, koło Pruszkowa udało jej się uciec. Do końca wojny mieszkała u przyjaciół pod Ostrowcem Świętokrzyskim.
Po zakończeniu wojny nie wróciła do Warszawy. W maju 1945 roku została profesorem w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie, a od czerwca tego samego roku także kierownikiem Katedry Instrumentów Smyczkowych. W latach 1964-66 była rektorem uczelni, a następnie do roku 1969 pełniła funkcję prorektora. Uczyła także w tamtejszej Podstawowej Szkole Muzycznej i w Liceum Muzycznym. Za swoją działalność artystyczną i pedagogiczną została uhonorowana szeregiem odznaczeń i nagród państwowych. Jej uczniami są między innymi: Kaja Danczowska, Teresa Głąbówna, Jadwiga Kaliszewska, Wiesław Kwaśny, Zdzisław Polonek, Roman Reiner, Ewa Szubra-Jargoń.
Swoją powojenną działalność artystyczną rozpoczęła 28 czerwca 1945 roku Koncertem skrzypcowym D-dur op. 77 Johannesa Brahmsa z Orkiestrą Filharmonii Krakowskiej pod dyrekcją Andrzeja Panufnika. W 1946 roku na Festiwalu SIMCA w Londynie dokonała prawykonania Koncertu skrzypcowego Romana Palestra z BBC Orchestre pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga. Przez kolejne dwadzieścia sześć lat występowała niemal we wszystkich większych miastach Polski, a także za granicą, biorąc udział w koncertach symfonicznych jako solistka i grając pierwsze skrzypce w zespołach kameralnych.
W 1946 roku w Krakowie założyła Kwartet Umińskiej, który w różnym składzie działał ponad piętnaście lat – stałymi członkiniami zespołu były: Eugenia Umińska i Zofia Adamska. Od roku 1947 przez szereg lat współpracowała z krakowskimi muzykami w Trio. Oba te zespoły dokonały wielu radiowych nagrań archiwalnych muzyki kameralnej.
Eugenia Umińska była znana ze swojej pasji propagowania współczesnej muzyki polskiej i często była pierwszą wykonawczynią utworów młodych kompozytorów - w roku 1948 otrzymała nagrodę Polskiego Wydawnictwa Muzycznego za największą ilość wykonań utworów polskich kompozytorów. Dokonała także wielu radiowych nagrań archiwalnych utworów muzyki dawnej i współczesnej.
Nagrań płytowych zrobiła mało – nagrała I Koncert skrzypcowy op.35 Karola Szymanowskiego z Philharmonia Orchester pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga (Londyn 1947, było to pierwsze nagranie płytowe utworu symfonicznego tego kompozytora) – remasterowane w 2008 roku przez firmę „monopole”; II Koncert op. 61 Karola Szymanowskiego z WOSPRem również pod batutą Fitelberga (Katowice 1955), a także kilka miniatur: Szymanowskiego (Taniec z Harnasi, Romance D-dur op. 23, Pieśń Roksany), Grażyny Bacewicz (Oberek), Antoniego Szałowskiego (Suita), Adama Andrzejowskiego (Burleska), Juliusza Zarębskiego (Kołysanka).
Oprócz pracy pedagogicznej i działalności artystycznej zajmowała się edycją utworów skrzypcowych w ramach Narodowego Wydania „Dzieł Wszystkich” Karola Szymanowskiego przygotowanego przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne w Krakowie oraz ponad 100 pozycji literatury skrzypcowej – w tymże wydawnictwie. Była członkiem Komitetu Redakcyjnego Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, Poznańskiego Towarzystwa im. Henryka Wieniawskiego, członkiem honorowym Fundacji im. Eugeniusza Ysaye’a w Brukseli, członkiem założycielem Towarzystwa Muzycznego im. Karola Szymanowskiego, członkiem założycielem i członkiem honorowym Polskiego Stowarzyszenia Artystów Lutników, współzałożycielem i członkiem Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków.
Była jurorem w wielu krajowych i międzynarodowych konkursach skrzypcowych: „Praskie Jaro” w Pradze (1949, 1973), im. Margeritte Long i Jacques Tibaud (1960, 1962, 1963), im. J. Sibeliusa w Helsinkach (1965, 1970), im. Paganiniego w Genui (1973), im. J.Sigetti'ego w Budepeszcie (1973), im. Vianna da Motta w Lizbonie (1973), im. Królowej Elżbiety w Brukseli (1971, 1980) i im. H. Wieniawskiego w Poznaniu (skrzypcowy: 1952, 1957, 1962, 1972, lutniczy: 1957, 1962).
Została pochowana na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
aktualizacja: styczeń 2010 - na podstawie materiałów córki artystki, Marty Taranczewskiej