Andrzej Krzanowski,
kompozytor i akordeonista; ur. 9 kwietnia 1951, Bielsko-Biała; zm. 1 października 1990, Pszczyna. Studiował w katowickiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej kompozycję pod kierunkiem Henryka Mikołaja Góreckiego (1971-75) oraz grę na akordeonie pod kierunkiem Joachima Pichury. Począwszy od 1967 brał udział w koncertach wykonując współczesną muzykę akordeonową. Występował na licznych festiwalach, takich jak I Międzynarodowy Festiwal Akordeonowy w Digne-les-Bains, Dresdner Musikfeetspiele, Musikprotokoll w Grazu, XV Międzynarodowy Festiwal w Pontino, Gaudeamus Music Week, Gulbenkian Contemporary Music Festival w Lizbonie, „Musica 83” w Strasburgu i wielu innych. Jako kompozytor debiutował na festiwalach Młodzi Muzycy Młodemu Miastu w Stalowej Woli (1975, 1976) oraz Spotkaniach Muzycznych w Baranowie (1976), prezentując cykl wokalno-instrumentalno-sceniczny Audycje I-IV.W 1975 rozpoczął pracę pedagogiczną w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej we Wrocławiu, a następnie w 1976 – w katowickiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej jako asystent. W latach 1984 i 1986 wykładał na kursach darmstadckich, w 1987 na międzynarodowych kursach Letniej Akademii „Time od Music” w Viitasaari w Finlandii.
W 1984 otrzymał zamówienie od Krzysztofa Pendereckiego na skomponowanie II Symfonii. W 1986 uzyskał stypendium Witolda Lutosławskiego, a w 1988 – stupendium Scottish Arts Council.
Andrzej Krzanowski był laureatem nagrody Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży (1985) oraz zdobywcą wielu nagród na konkursach kompozytorskich, m.in. w 1976 – II nagrody na XIX Konkursie Młodych Związku Kompozytorów Polskich za Canti di Wratislavia na orkiestrę (1976), w tym samym roku – I nagrody na Konkursie Kompozytorskim im. Artura Malawskiego w Krakowie za Kwartet smyczkowy nr 1 [wersja II] (1976), dwukrotnie III nagrody na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim im. Carla Marii von Webera w Dreźnie: w 1978 – za Kwartet smyczkowy nr 1 oraz w 1979 za – Kwartet smyczkowy nr 2 (1978), w 1978 – wyróżnienia na Konkursie Kompozytorskim w Stalowej Woli za koncert dla ośmiu wykonawców Con vigore (1978), w 1979 – I nagrody na Konkursie Kompozytorskim Naczelnej Redakcji Muzycznej Polskiego Radia i Telewizji w Warszawie za Fugę na kwintet akordeonowy (1975), w 1980 – III nagrody na Konkursie Kompozytorskim im. Artura Malawskiego za Alkagran czyli Jedno miejsce na prawym brzegu Wisły na kwintet akordeonowy (1980), w 1981 – I nagrody na I Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim na utwór akordeonowy w Digne-les-Bains za Wiatr echo niesie po polanie [wersja II] na akordeon i klawesyn amplifikowany (1981) oraz wyróżnienia na Międzynarodowym Konkursie Fundacji „Gaudeamus” za Trzy medytacje na akordeon (1979), w 1985 – I nagrody na Konkursie Kompozytorskim na utwór na organy solo w Kamieniu Pomorskim za Relief III na organy (1985), w tym samym roku – na I Ogólnopolskim Konkursie Kompozycji Akordeonowych w Rzeszowie: II nagrody za Trzy etiudy na akordeon (1985) oraz III nagrody za Capriccio na akordeon (1983), w 1986 – wyróżnienia na Konkursie Kompozytorskim zorganizowanym z okazji 25-lecia Festiwalu „Poznańska Wiosna Muzyczna” za utwór Gdzie kończy się tęcza na perkusję i klarnet basowy (1985) oraz II nagrody na IV Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim na utwór akordeonowy w Anconie za Trzy etiudy na akordeon, w 1987 – II nagrody na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Digne-les-Bains za utwór Over the Rainbow na altówkę, perkusję i akordeon (1985-87).
twórczość
Andrzej Krzanowski był twórcą muzyki symfonicznej, kameralnej i wokalno-instrumentalnej, ale jego szczególną specjalnością była muzyka na akordeon. Ten mało szanowany, pospolity instrument doczekał się w jego twórczości prawdziwej nobilitacji. Krzanowski wydobył z niego nieznane możliwości i niespodziewane piękno. Sam kompozytor był wybitnym wirtuozem akordeonu. Oprócz kompozycji studiował grę na akordeonie w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. Występował jako akordeonista na wielu międzynarodowych festiwalch, dwukrotnie był wykładowcą gry na akordeonie na prestiżowych Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadcie. W obsadzie wielu jego utworów występuje akordeon. Jako kompozytor debiutował na festiwalu Młodzi Muzycy Młodemu Miastu w Stalowej Woli w latach 1975 i 1976 oraz na Spotkaniach Muzycznych w Baranowie Sandomierskim w roku 1976. Przedstawił tam cykl czterech kompozycji wokalno-instrumentalno-scenicznych pod nazwą Audycje, który później dopełniły następne dwa utwory o takich samych tytułach.
Audycje ze Stalowej Woli były niemal sztandarowymi dziełami nowego rozdziału polskiej muzyki współczesnej, który otworzyli swoimi stalowowolskimi debiutami Andrzej Krzanowski, Eugeniusz Knapik i Aleksander Lasoń. Wszyscy trzej zostali nazwani od daty urodzenia jako „Pokoleniem ’51”, albo od „kultowego” festiwalu w Stalowej Woli - „pokoleniem stalowowolskim”. Wszyscy trzej stanęli w opozycji do awangardy lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, a ich twórczość określono jako „nowy romantyzm”. Każdy z nich zachował jednak indywidualną autonomię. Andrzej Krzanowski utrzymał najściślejszy z „Pokolenia ’51” związek z awangardą. Jego Audycje cechuje nowoczesny, w znacznej mierze nawiązujący do awangardy język kompozytorski, ale równocześnie romantyczny emocjonalizm, skłaniający się nawet ku wybujałemu ekspresjonizmowi. Są to utwory wokalno-instrumentalne, z tekstami Jacka Bieriezina, Zbigniewa Doleckiego, Mariana Stanclika i Sławomira Mrożka. Występują w nich cytaty z dzieł kompozytorów innych epok, na przykład Jana Sebastiana Bacha i Karola Szymanowskiego. Zróżnicowane obsady zawierają obok tradycyjnych instrumentów nietypowe źródła dźwięku, jak syreny i gwizdki. Ważną rolę odgrywa w Audycjach akordeon. Kompozytor wykorzystał w nich również taśmę i przewidział efekty wizualne.
Strona internetowa poświęcona kompozytorowi: www.andrzejkrzanowski.pl
kompozycje
literatura wybrana
