Walerian Bierdiajew,
dyrygent i pedagog; ur. 7 marca 1885, Grodno; zm. 28 listopada 1956, Warszawa. Początkowo uczył się gry na skrzypcach w Kijowie, gdzie ukończył także studia politechniczne. Następnie studiował pod kierunkiem Stephana Krehla (teoria muzyki), Maxa Regera (kompozycja), Hansa Sitta (skrzypce) i Arthura Nikischa (dyrygentura) w Królewskim Konserwatorium Muzycznym w Lipsku.
Debiutował w 1906, prowadząc w Dreźnie i Lipsku operę Eugeniusz Oniegin Piotra Czajkowskiego. W latach 1907-21 przebywał w Rosji – był dyrygentem Orkiestry Teatru Maryjskiego w Petersburgu (wystawił m.in. Halkę Stanisława Moniuszki), później orkiestry tamtejszego Domu Ludowego. Pod jego batutą w przedstawieniach operowych śpiewali m.in. Mattia Battistini, Adam Didur, Ignacy Dygas, Iwan Kozłowski, Maria Maksakowa, Antonina Nieżdanowa, Dmitrij Smirnow, Fiodor Szalapin. Z czasem Walerian Bierdiajew zaczął dyrygować również koncertami symfonicznymi (Moskwa, Kijów, Charków, Odessa), występując z takimi pianistami, jak Robert Marcel Casadesus, Vladimir Horowitz, Genrich Neuhaus, Nikołaj Orłow, skrzypkami – Henri Marteau, Józsefem Szigetim oraz wiolonczelistą Gregorem Piatigorskim. Od 1921 do 1925 dyrygował gościnnie w różnych miastach Polski oraz wielu krajach europejskich (Niemcy, Szwecja, Finlandia, Estonia, Łotwa, Czechosłowacja, Rumunia, Węgry, Bułgaria). Od 1925 przebywał w Związku Radzieckim i prowadził kolejno: Orkiestrę Filharmonii Leningradzkiej, następnie orkiestry operowe w Kijowie, Charkowie, Odessie i Swierdłowsku. Ponadto wykładał dyrygenturę w Muzyczno-Dramatycznym Instytucie im. Mikoły Łysenki w Kijowie – tu jego uczniami byli: Leonid Kaufman, Aleksander Klimow i Natan Rachin.
W 1930 artysta powrócił do kraju, gdzie został dyrygentem Teatru Wielkiego w Warszawie. Na scenie warszawskiej opery wystawił takie dzieła, jak Eugeniusz Oniegin Czajkowskiego, Aida Giuseppe Verdiego, Carmen Georgesa Bizeta, Jonny spielt auf Ernesta Křenka, Parsifal, Lohengrin i Walkiria Richarda Wagnera, Konrad Wallenrod Władysława Żeleńskiego, Legenda o Józefie Richarda Straussa. Jednocześnie, do 1939, był profesorem klasy dyrygentury i klasy operowej w Konserwatorium Warszawskim (jego uczniami byli m.in. Tadeusz Czudowski, Artur Gelbrun, Zofia Godlewska, Lucjan Gutrry, Kazimierz Hardulak, Stanisław Janiszewski, Tomasz Kiesewetter, Felicjan Lasota, Bolesław Lewandowski, Czesław Lewicki, Artur Malawski, Andrzej Panufnik, Konstanty Rogalski, Zygmunt Szczepański, Tadeusz Wilczak, Bohdan Wodiczko, Olgierd Zapiórkiewicz).
Podczas II wojny światowej Walerian Bierdiajew sprawował funkcję kierownika muzycznego Teatru miasta Warszawy oraz wykładał w tajnym Konserwatorium (uczyli się u niego wówczas: Edward Bury, Jan Krenz i Marian Lewandowski).
Od 1945, przez krótki czas, był nauczycielem w Wyższej Szkole Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Następnie działał w Krakowie jako dyrygent, a w 1947 został dyrektorem Filharmonii Krakowskiej. Prowadził także klasę dyrygentury w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie (uczył m.in. Stanisława Hasa, Adama Kopycińskiego, Aleksandra Marczewskiego, Stanisława Skrowaczewskiego). W latach 1949-54 był w dyrektorem Opery w Poznaniu oraz profesorem tamtejszej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej (m.in. Henryka Czyża, Stefana Stuligrosza, Romana Jankowiaka). Do ważniejszych oper zrealizowanych pod jego kierownictwem muzycznym należy zaliczyć Traviatę Verdiego, Halkę Moniuszki, Borysa Godunowa Modesta Musorgskiego, Śnieżynkę Mikołaja Rimskiego-Korsakowa, Bunt żaków Tadeusza Szeligowskiego, i balety: Dyl Sowizdrzał Richarda Straussa, Uczeń czarnoksiężnika Paula Dukasa, Z chłopa król Grażyny Bacewicz. Z zespołem poznańskiej Opery w 1952 i 1953 występował gościnnie w Moskwie. W 1954 objął dyrekcję i kierownictwo artystyczne Teatru Wielkiego w Warszawie oraz klasę dyrygentury Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie.
Walerian Bierdiajew miał rozległy repertuar. Był znawcą przede wszystkim muzyki rosyjskiej, a jego specjalnością jako dyrygenta operowego była interpretacja dzieł Richarda Wagnera. Na koncertach symfonicznych wykonywał ze szczególnym zamiłowaniem muzykę Ludwiga van Beethovena, Johannesa Brahmsa i Piotra Czajkowskiego.
Dwukrotnie – w 1953 i 1955 – otrzymał Nagrodę Państwową.
aktualizacja: lipiec 2008
