wykonawcy (K)

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P R S T U W Z

Krzysztof Knittel,

kompozytor i wykonawca; ur. 1 maja 1947, Warszawa. Studiował reżyserię dźwięku, kompozycję (u Tadeusza Bairda, Andrzeja Dobrowolskiego i Włodzimierza Kotońskiego) oraz muzykę komputerową (u Lejarena Hillera) w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. Był uczestnikiem Kursów Zastosowań Matematyki organizowanych przez Polską Akademię Nauk w Warszawie (1974), brał udział w Kursach Nowej Muzyki w Darmstadt (1974 i 1976).

Od 1973 współpracował ze Studiem Eksperymentalnym Polskiego Radia. W 1978 pracował w The Center of the Creative and Performing Arts w Buffalo.

W 1981 współpracował z Komisją Kultury „Solidarności” regionu Mazowsze, współtworzył też Koło Twórców Niezależnych. W stanie wojennym działał w środowiskach kultury niezależnej.

Jest współzałożycielem grup twórczych: Grupy Kompozytorskiej KEW – z Elżbietą Sikorą i Wojciechem Michniewskim (1973-76), Cytula Tyfun da Bamba Orkiester – z Andrzejem Bieżanem, Mieczysławem Litwińskim i Tadeuszem Sudnikiem (1981), Niezależnego Studia Muzyki Elektroakustycznej – m.in. ze Stanisławem Krupowiczem i Pawłem Szymańskim (1982-84), Light from Poland – z poetą Tadeuszem Sławkiem, Mieczysławem Litwińskim i Bogusławem Mizerskim (1985-87), European Improvisation Orchestra (1996-98). W 1986 razem z Piotrem Bikontem i Markiem Chołoniewskim założył istniejący do dzisiaj zespół Pociąg Towarowy, a w 1989 – Studio CH&K przekształcone w trio CH&K&K (z Markiem Chołoniewskim i Włodzimierzem Kiniorskim; od 1999), od 2004 współtworzy zespół Kawalerowie błotni – m.in. razem z Jerzym Kornowiczem, Ryszardem Lateckim i Tadeuszem Wieleckim.

Od 1986 prowadzi wykłady na temat nowej muzyki (m.in. w Warszawie, Monachium, Bostonie, Filadelfii, Barcelonie, Alicante, Budapeszcie, Viitasaari). Pracę doktorską obronił w Akademii Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi w 2006 roku, stopień doktora habilitowanego uzyskał w 2011 roku na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina. Wykładał w Akademii Muzycznej w Łodzi i w Akademii Muzycznej w Krakowie. Od 2011 roku był wykładowcą w Katedrze Kompozycji Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. W 2012 otrzymał tytuł profesora sztuk muzycznych.

Pełnił funkcje wiceprezesa Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej (1989-1992), dyrektora Festiwalu „Warszawska Jesień” (1995-1998), prezesa Związku Kompozytorów Polskich (1999-2003). Działa w zarządzie Polskiej Rady Muzycznej, w latach 2000-2005 pełnił funkcję wiceprezesa, a następnie (2005-2017) jej prezesa. Od 2003 do 2006 był członkiem Rady Nadzorczej Telewizji Polskiej S.A., od 2004 do 2010 - członkiem Rady Programowej Narodowej Galerii Sztuki Zachęta oraz członkiem zarządu Europejskiej Rady Muzycznej (2014–2018). Od roku 2006 jest członkiem Rady Stowarzyszenia ZAiKS.

Jest twórcą międzynarodowego festiwalu muzyki improwizowanej Ad Libitum, który odbywa się od 2006 roku. Współtworzył również Festiwal „Audio-Art” w Centrum Sztuki Współczesnej w Zamku Ujazdowskim.

Jako dziennikarz muzyczny współpracował z „Tygodnikiem Literackim”, telewizyjnym „Pegazem”, Redakcją Muzyki Poważnej TVP, pismami „Ruch Muzyczny” i „Studio”.

Jako kompozytor i wykonawca swoich utworów Krzysztof Knittel brał udział w prestiżowych festiwalach muzyki współczesnej (m.in. Warszawska Jesień, ISCM w Paryżu i Zagrzebiu, Fylkingen w Sztokholmie, Living in A Virtual World w Toronto, Experimentelle Musik Festival w Monachium, Festival International de Musique Experimentale w Bourges, Ton-Art w Bernie, Musica Ficta w Wilnie, Dresdner Tage der zeitgenössischen Musik, Melos-Etos w Bratysławie, Experimental Intermedia w Nowym Jorku, Pan Music Festival w Seulu, Alternativa w Moskwie i wielu innych). Koncertował w większości krajów europejskich, Azji, Ameryce Północnej i Południowej (m.in. monograficzne koncerty w Brazylii, Czechach, Hiszpanii, Niemczech, Polsce, Rosji, na Węgrzech), w takich salach koncertowych, jak Carnegie Hall, Lincoln Centre i The Kitchen w Nowym Jorku, Glenn Gould Studio w Toronto, Théâtre de la Ville i Théâtre du Lierre w Paryżu, Stedelijk Museum w Amsterdamie, Kunstmuseum Bern, ORF Studio w Grazu.

Realizuje utwory komputerowe i elektroakustyczne, komponuje muzykę baletową, tworzy instalacje dźwiękowe, pisze utwory na orkiestrę, chóry, zespoły kameralne – m.in. dla Filharmonii Narodowej, Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, Orkiestry Kameralnej Polskiego Radia Amadeus, orkiestry Sinfonia Varsovia, Chóru Camerata Silesia, solistów – Elżbiety Chojnackiej, Olgi Pasiecznik (nagroda "Orfeusz" na „Warszawskiej Jesieni” w 1999 za kreację w The HeartPiece – Double Opera), Janusza Olejniczaka, Tomasza Stańki i wielu innych.

W 1998 otrzymał grant Foundation for Contemporary Performance Arts w Nowym Jorku, w ramach którego stworzył wspólnie z Johnem Kingiem operę The HeartPiece - Double Opera. Cały szereg utworów Knittla powstał w ramach programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Kolekcje – priorytet "Zamówienia kompozytorskie”: Sen o Podlasiu we współautorstwie z R. Lateckim, M. Litwińskim, T. Sudnikiem, T. Wieleckim (2012), Partita 1, Partita 2 (2013), AD-W2014 (2014), Znaki (2015), dramat muzyczny Sąd Ostateczny (2017), Podróż do wnętrza Ziemi (2017),Oneg szabat (2019).

Krzysztof Knittel za twórczość kompozytorską otrzymał tak prestiżowe nagrody, jak Nagroda „Solidarności” za kwartet smyczkowy poświęcony księdzu Jerzemu Popiełuszce (1985), w 2003 - Nagrodę im. Cypriana Norwida i Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich, w 2005 Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz złoty medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, w 2007 odznakę „Zasłużony dla kultury polskiej”. W 2019 roku został laureatem Nagrody 100-lecia ZAiKS-u.

 

aktualizacja: 2002 (mk), 2016, 2022 (wa)
 
Oficjalna strona kompozytora: http://krzysztofknittel.com

twórczość

Krzysztof Knittel w swej różnorodnej pod względem estetycznym, gatunkowym i tematycznym twórczości łączy doświadczenia nabyte w studio muzyki elektroakustycznej z praktyką live electronics, muzyką improwizowaną, koncepcją graficznej muzyki komputerowej (Człowiek – natura, 1991) oraz elementami poezji, sztuk wizualnych i rocka, jazzu a nawet hip-hopu. Kompozytor, który występując w czasie studiów w kabarecie „Stodoła” napisał dla Magdy Umer znaną piosenkę Koncert jesienny na dwa świerszcze i wiatr w kominie, a w 1975 roku zadebiutował na „Warszawskiej Jesieni” utworem punkty/linie na klarnet, taśmy i slajdy, stał się wśród polskich twórców jednym z przedstawicieli dziedziny performance, w ramach której zrealizował m.in. szereg instalacji dźwiękowych, intermedialnych (Nogi, 1993; Przejście, 1994; Rzeźba radiowa, 1994; Dotykać węża od środka, 2003) czy projekty zespołu „Pociąg towarowy”, założonego w 1986 roku wspólnie z reżyserem teatralnym Piotrem Bikontem i kompozytorem Markiem Chołoniewskim. Tworzone przez grupę kompozycje w rodzaju work in progress charakteryzują się przyjmowaniem różnych kształtów w swoich kolejnych realizacjach i w wykonaniu różnych artystów (z zespołem współpracował m.in. Tomasz Stańko). Zresztą od końca lat 60-tych współpraca z innymi artystami i kolektywne granie stanowi główną formę działalności artystycznej Knittla, mającą swój fundament w przekonaniu, że muzyka jest formą społecznego bytowania, sposobem przyjaźnienia się i wchodzenia w dialog z bliskimi ideowo i artystycznie ludźmi. Artysta jest współzałożycielem i uczestnikiem wielu zespołów, grup i formacji - Grupy Kompozytorskiej KEW (współtworzonej z Wojciechem Michniewskim i Elżbietą Sikorą), Cytula Tyfun da Bamba Orkiester, Niezależnego Studia Muzyki Elektroakustycznej, Light from Poland, Go-Go Boys, Studia CH&K (przemianowanego kolejno na trio CH&K&K, w którego skład weszli Marek Chołoniewski i Włodzimierz Kiniorski), European Improvisation Orchestra, czy Kawalerów Błotnych.
Krzysztof Knittel realizuje się przede wszystkim na gruncie szeroko pojętej muzyki improwizowanej, czy – jak sam woli ją nazywać – intuitywnej, aczkolwiek wykorzystując rozmaite techniki kompozytorskie i metody kształtowania narracji (często ze sobą zestawianych i na siebie nakładanych) jest autorem również dzieł chóralnych, scenicznych, kameralnych i orkiestrowych oraz tworzy muzykę do filmów. W jego spuściźnie szczególne miejsce zajmują także utwory o tematyce historyczno-narodowej, etycznej czy religijnej, takie jak: Kwartet smyczkowy (1984-1985) poświęcony ks. Jerzemu Popiełuszce, Z głębokości wołam do ciebie, Panie na chór i taśmę do tekstów Psalmów (2000), El maale rahamim… na chór mieszany, orkiestrę symfoniczną i taśmę (2001; dzieło poświęcone pamięci ofiar Jedwabnego), Męka Pańska według św. Mateusza na głosy solowe, chór mieszany, dwóch perkusistów, orkiestrę smyczkową i elektronikę (2004), czy Pamiętnik z Powstania Warszawskiego na 5 aktorów, chór żeński, fortepian, wiolonczelę i orkiestrę symfoniczną (2004) z tekstem Mirona Białoszewskiego.
 
POLMIC, 2015

kompozycje

Preludium na fortepian (1972)
punkty/linie na klarnet, taśmy i slajdy (1973)
~440 na skrzypce, fortepian i taśmę (1973)
à la Santé na klarnet, puzon, wiolonczelę i fortepian (1974)
objazd, zdarzenie muzyczne na mówcę, wiolonczelę, fortepian, perkusję i taśmy (1974)
forma A, forma E na kwintet dęty i światła (1974)
Drugi poemat tajemny, muzyka elektroniczna [skomponowana wspólnie z Elżbietą Sikorą i Wojciechem Michniewskim] (1974)
Lipps na trio jazzowe i orkiestrę symfoniczną (1974-78)
W Tatrach, muzyka elektroniczna [skomponowana wspólnie z Elżbietą Sikorą i Wojciechem Michniewskim] (1975)
Robak Zdobywca, muzyka na taśmę (1976)
Kwartet smyczkowy „Ursus” * (1976)
Strefy przylegania, muzyka elektroniczna [skomponowana wspólnie z Elżbietą Sikorą i Wojciechem Michniewskim] (1976)
dorikos, siedem miniatur na kwartet smyczkowy i taśmę (1976-77)
resztki, muzyka na taśmę (1978)
Glückspavillon dla Kasi, teatr muzyczny na tubę i taśmę (1978)
Trzy etiudy na fortepian (1978)
szkice I dla dowolnych wykonawców, partytura graficzna (1978)
Niskie dźwięki (nr 1-5) na instrumenty, głosy i taśmę (1978-91)
poligamia, muzyka elektroniczna [skomponowana wspólnie z Andrzejem Bieżanem] (1979)
3 studia na taśmę (1979)
szkice dla dowolnych wykonawców (1979)
Pięć utworów na wiolonczelę i fortepian * (1979-80)
norcet 1, muzyka komputerowa (1980)
norcet 2, muzyka komputerowa (1980)
Trzy etiudy na fortepian (1980)
Głos kobiecy, muzyka do baletu na perkusję i taśmę według wierszy Rafała Wojaczka (1980)
29 pięciolinii na orkiestrę kameralną (1980-81)
Światło, monolog dla aktorki (1981)
Niebo gwiaździste na zespół perkusyjny (1982)
Człowiek-Orkiestra I na dowolne instrumenty i taśmę (1982)
Czarna Woda, Biała Woda, Stary Strumień na instrumenty i taśmę (1983)
To, co jest na pięć dowolnych instrumentów i fortepian (1983)
Cztery preludia na fortepian * (1983)
nora na instrument klawiszowy lub harfę (1983)
Kwartet smyczkowy „1984-85” * (1984-85)
lapis, muzyka elektroniczna (1985)
Utwory w starym stylu, muzyka na taśmę (1985)
Trzy kasety dla trzech wykonawców (1986)
poko, muzyka na taśmę (1986)
Pilot automatyczny, suita na głosy, saksofon, instrumenty elektroniczne [skomponowana wspólnie z Markiem Chołoniewskim] (1986)
Ave vita na saksofon, wiolonczelę, fortepian i perkusję (1986)
Walka brata Jana na flet, puzon, gitarę, skrzypce i perkusję * (1987)
Trzy pieśni bez słów na sopran i taśmę (1987)
Nibiru na orkiestrę smyczkową i klawesyn (1987)
14 wariacji Piotra Bikonta i Krzysztofa Knittla na temat 14 wariacji Edwina Morana na temat 14 słów Johna Cage’a na głosy, instrumenty i komputer (1987, 1992)
Histoire I na taśmę (1988)
Etwas aus Leben na głos, fortepian i taśmę (1988)
Histoire II na klarnet, fortepian, syntezator i taśmę (1989)
Histoire III na klawesyn i taśmę * (1989)
Człowiek-Orkiestra II na syntezatory, komputer i obiekty (1989)
Jingle-Jungle na głosy, syntezatory i komputer (1989)
Granice niczego na instrumenty, syntezatory i komputery (1990)
Człowiek-Natura, kolekcja szesnastu graficznych kompozycji komputerowych (1991)
Homage to Charles Ives na flet, obój, klarnet, fagot, fortepian, perkusję, altówkę i kontrabas (1991-92)
instant reactions na głos, instrumenty, syntezator i komputer (1992)
Between na fortepian i taśmę * (1993)
Negev I na instrumenty perkusyjne i syntezator (1993)
Szatan w Goraju, muzyka do baletu na flet, fortepian, skrzypce, wiolonczelę i taśmę według powieści Isaaka Bashevisa Singera (1993)
Nogi, instalacja interaktywna (1993)
Rzeźba radiowa, instalacja interaktywna (1994)
Przejście, instalacja interaktywna (1994)
Sonata da camera nr 1 na trąbkę i syntezatory [dla Tomasza Stańki] (1994)
Disco, instalacja interaktywna (1994)
Wybraniec (Der Erwählte), muzyka do baletu na zespół kameralny według powieści Tomasza Manna (1994-95)
Sonata da camera nr 2 na 2 syntezatory [dla Marka Chołoniewskiego] (1995)
Sonata da camera nr 3 na klawesyn i syntezatory [dla Władysława Kłosiewicza] (1995)
Performance synestetyczny z Anną Marią Bauer (1995)
Duo na klarnet i taśmę (1995)
Raum der Begegnung, instalacja video (1995)
Pamięci Barbary Zbrożyny na syntezator i sampler (1996)
Księga Beowulfa, muzyka skomponowana wspólnie z Piotrem Bikontem, Markiem Chołoniewskim, Włodzimierzem Kiniorskim i Tomaszem Stańko (1996)
Surface en rotation, muzyka na taśmę (1997)
Sonata da camera nr 4 na skrzypce, wiolonczelę i syntezatory [dla Laszlo Melisa i Alberta Markosa] (1997)
Sonata da camera nr 5 na wiolonczelę i syntezatory [dla Andrzeja Wróbla] (1997)
Przebudzenia, muzyka do baletu według powieści Olivera Sachsa [skomponowana wspólnie z Piotrem Bikontem, Markiem Chołoniewskim i Włodzimierzem Kiniorskim] (1998)
Sonata da camera nr 6 na violę da gamba, fortepian preparowany i syntezatory [dla Kazimierza Pyzika i Marka Mietelskiego] (1998)
The HeartPiece – Double Opera [skomponowana wspólnie z Johnem Kingiem] (1999)
Sonata da camera nr 7 na saksofon tenorowy i live electronics [dla Eda Bogaarda] (1999)
Interakcje, muzyka komputerowa [skomponowana wspólnie z Tadeuszem Sudnikiem] (1999)
1h05’, performance ze Stasysem Eidrigeviciusem i Tadeuszem Sudnikiem (1999)
Bücklein Grooves [skomponowane wspólnie z Markiem Chołoniewskim i Włodzimierzem Kiniorski] (1999)
Z głębokości wołam do Ciebie, Panie..., psalmy na chór i dźwięki elektroniczne (2000)
Spielverkehrte Reise na sopran, aktora i dźwięki elektroniczne (2000)
Sonata da camera nr 8 na recytatora i live electronics [dla Andrzeja Chłopeckiego] (2000)
Sonata da camera nr 9 na saksofon i live electronics [dla Włodzimierza Kiniorskiego] (2000)
Sonata da camera nr 10 na theremin i live electronics [dla Andreja Smirnova] (2000)
Komunikaty meteorologiczne, performance z Krzysztofem Zarębskim i Zofią Knittel (2000)
El maale rahamim... na chór mieszany i orkiestrę symfoniczną (2001)
Pieśni Norwidowe na sopran i fortepian (2001)
Trio na dowolne instrumenty melodyczne (2001)
Sonata da camera nr 11 na kontrabas i live electronics [dla Aleksandra Gabrysia] (2002)
Negev II na głos, instrumenty perkusyjne, syntezator i sampler (2002)
Cyrk przyjechał (Der Zirkus ist gekommen) na sopran, tancerkę, flet, wiolonczelę, fortepian, fortepian preparowany i 2 płyty CD (2003)
V2R Trio (Grand River Trio) na klarnet, skrzypce, fortepian i CD * (2003)
Dotykać węża od środka, instalacja dotykowo-dźwiękowa (2003)
Live from CNN na głos, puzon, syntezator i taśmę (2003)
Pamiętnik z Powstania Warszawskiego na 5 aktorów, chór żeński, fortepian, wiolonczelę, orkiestrę symfoniczną i dźwięki elektroniczne * (2004)
Męka Pańska według Świętego Mateusza na głosy solowe, chór mieszany, dwóch perkusistów, orkiestrę smyczkową i dźwięki elektroniczne * (2004)
Koncert na klawesyn i orkiestrę * (2004)
...w przeciwną stronę... na 4-kanałową taśmę (2004)
Sonata da camera nr 12 na saksofon i syntezator [dla Marka Chołoniewskiego i Włodzimierza Kiniorskiego] (2004)
Sonata da camera nr 15 na fortepian, syntezator i sampler [dla Jerzego Kornowicza] (2005)
Vagante na solistów, orkiestrę i taśmę (2005)
Sonata da camera nr 13 i 14 na skrzypce, syntezator i sampler [dla Krzysztofa Bąkowskiego] (2005)
Sonata da camera nr 17 na organy [dla Ireny Wisełki] (2005)
Fale elektroniczne (2005)
Społeczne / aspołeczne, performance oraz instalacja video (2005)
Sonata da camera nr 16 na trzech aktorów i zespół instrumentalny [dla „de ereprijs”] (2006)
Sonata da camera nr 18 na organy [dla Michała Górczyńskiego i Bartosza Kowalskiego-Banasewicza] (2006)
Strzępy pamięci I, muzyka komputerowa i video (2006)
Homage to J.C., obraz dźwiękowy z natury i cywilizacji (2006)
Epizod pierwszy na skrzypce, perkusję i fortepian (2006)
Toccata na orkiestrę symfoniczną (2007)
Strzępy pamięci II na 2 fortepiany, dźwięki komputerowe i wideo (2007)
Szkice II dla dowolnych wykonawców, partytura graficzna (2007)
Pory roku, instalacja dźwiękowa (2008)
Tanie imitacje na flet, klarnet/ klarnet basowy, kwartet smyczkowy, fortepian i CD (2008)
Cimochowizna, partytura graficzna (2009)
Wprawki mistrza, muzyka elektroakustyczna grana na żywo do filmów Davida Wark Griffitha z lat 1909-1915: What shall we do with our old? (Co zrobić z naszymi staruszkami); The girl and her trust (Dziewczyna i powierzone jej dobro); Those awful hats (Te okropne kapelusze); The mathering heart (Matczyne serce); A corner in wheat (Spekulant zbożowy); The country doctor (Wiejski lekarz); The painted lady (Malowana dama) (2009)
szkice III dla dowolnych wykonawców, partytura graficzna (2010)
Epizod drugi na dwoje skrzypiec i taśmę (2010)
Chopin Air, instalacja dźwiękowa (2010)
Free for Windows na gitarę i live electronics (2011)
Spotkania (w dwóch niespełnionych aktach) muzyka dla Polskiego Teatru Tańca i Teatru Wielkiego w Łodzi (2011)
free for(m) macwin no 1, muzyka elektroakustyczna (2011)
O tym czego nie ma na instrumenty elektroniczne i zespół kameralny (2012)
free for(m) macwin no 2, muzyka elektroakustyczna (2012)
Sen o Podlasiu [we współautorstwie z R. Lateckim, M. Litwińskim, T. Sudnikiem, T. Wieleckim], intuicyjna kompozycja audiowizualna do fotografii Mariusza Wideryńskiego (2012)
Partita 1 (Koori) na saksofon, orkiestrę symfoniczną i media elektroniczne * (2013)
Partita 2 (Inuit) na flet, orkiestrę smyczkową i media elektroniczne (2013)
AD-W2014 dla aktora, improwizujących solistów, orkiestry i chóru (2014)
Jakby ich nie było czyli bunt w Królikarni, instalacja dźwiękowa (2015)
Znaki na zespół solistów i elektronikę (2015)
Sonata da camera nr 19 na gitarę i media elektroniczne [dla Wojciecha Błażejczyka] (2015)
Sąd Ostateczny, opera  (2015-2017)
Sonata da camera nr 20 na akordeon i środki elektroniczne (2016)
Like A Stone, oratorium dla 4 improwizujących solistów i chóru (2017)
Podróż do wnętrza Ziemi na motywach powieści Juliusa Verne’a na trąbkę, harmonium, pseudoinstrumenty, głos, skrzypce, cytrę smyczkową, instrumenty dawne i etniczne, fortepian, kontrabas, media elektroniczne (2017)
Oneg szabat na flet, skrzypce, wiolonczelę, chór amatorski, wideo i media elektroniczne (2019)
Canticum profugorum, oratorium na głosy solowe, chór i orkiestrę (2020)
Ballada o umarłej, która nagle z krzesła wstała na sopran solo do wiersza Wisławy Szymborskiej (2020)
Głosy na 4 aktorów,chór kameralny, orkiestrę kameralną i dźwięki elektroniczne (2021)
Koncert na Przyczółku Grochowskim (2021)
Przyczółkowi na waltornię i kotły (2021)
Owady, ptaki, zwierzęta? na 2 osoby prowadzące i 2 niewielkie grupy dzieci (2021)

literatura wybrana

O nowej operze, globalizacji, lustrach i filcowej rzeźbie z Krzysztofem Knittlem rozmawia Elżbieta Szczepańska-Lange, „Ruch Muzyczny” 2001
Wywiad Jana Topolskiego i Michała Mendyka z Krzysztofem Knittlem, „Glissando” 2004 nr 3
Dmowska Agnieszka Nowe władze Związku Kompozytorów Polskich, „Polish Culture” 1999 nr 2, s. 47
Knittel Krzysztof Autorefleksja w: Przemiany techniki dźwiękowej, stylu i estetyki w polskiej muzyce lat 70. (red. Leszek Polony), Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 1986
Skowron Zbigniew Knittel Krzysztof w: Die Musik in Geschichte und Gegenwart. Zweite, neubearbeitete Ausgabe (Hg. Ludwig Finscher), Personenteil 10, Bärenreiter / Metzler, Kassel / Stuttgart 2003
Szczepańska Elżbieta Knittel Krzysztof w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „klł”, PWM, Kraków 1997
Thomas Adrian Knittel Krzysztof w: The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Second Edition (ed. Stanley Sadie), vol. 13, Macmillan Publishers Limited, London 2001

publikacje

artykuły

Mon aventure avec la performance / My adventure with the performance album / international, Montagne Froide / Cold Mountain,
W stronę sztuki... (Czy – jeśli „sztuka jest odblaskiem dobra” – opisywanie tego, co dobre w świecie jest tym odblaskiem właśnie?) wstęp do albumu Labirynt 2007, BWA, Lublin 2008