wykonawcy (E)

Józef Antoni Franciszek Elsner, kompozytor, dyrygent i pedagog. Urodził się 1 czerwca 1769 w Grodkowie na Opolszczyźnie. W latach 1774-1781 uczęszczał w Grodkowie do szkoły powszechnej, a także śpiewał w chórze kościelnym. Od 1781 uczył się w szkole prowadzonej przy klasztorze dominikanów, następnie w jezuickim Gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu. Śpiewał w chórze klasztornym i uczęszczał na lekcje gry na skrzypcach oraz basu cyfrowanego. W 1782 w kościele św. Wojciecha we Wrocławiu został wykonany jego motet Ave Maria gratiae plena na dwa głosy solowe z towarzyszeniem instrumentów. W 1786 rozpoczął studia teologiczne na Uniwersytecie we Wrocławiu, które po krótkim czasie zamienił na lekarskie. Jesienią 1789 wyjechał do Wiednia z zamiarem dalszego studiowania medycyny. Dwuletni pobyt w Wiedniu, naznaczony ciężką chorobą, zaowocował powrotem do zawodu muzyka. Jesienią 1791 przeniósł się do Brna, gdzie pracował jako skrzypek w orkiestrze teatralnej. Wiosną 1792 udał się do Lwowa i objął stanowisko dyrygenta w teatrze cesarsko-królewskim, na którym pozostał do 1795. W tym czasie wystawił w nim dwie swoje opery do tekstów niemieckich: Die seltenen Brüder i Der verkleidete Sultan. W 1795 prowadzenie teatru objął Wojciech Bogusławski, zaś Elsner został jego współpracownikiem. Zajął się także udzielaniem prywatnych lekcji oraz zorganizował Akademię Muzyczną, która miała na celu zrzeszenie muzyków i miłośników muzyki oraz działalność koncertową. Koncerty Akademii odbywały się co tydzień, a na ich program składały się symfonie (m.in. Josepha Haydna, Wolfganga Amadeusa Mozarta, Pavela Vranicky’ego i własne Elsnera), koncerty na instrumenty solowe oraz muzyka wokalna.
Latem 1799 Elsner przeniósł się ze Lwowa do Warszawy, gdzie osiadł na stałe. Od 1799 do 1824 prowadził operę w Teatrze Narodowym, wzbogacając jej repertuar własnymi dziełami (30 oper i 2 balety). W latach 1802-1806 prowadził własną sztycharnię nut i systematycznie przygotowywał zbiory utworów, wydawane od 1803 do 1805 pod tytułem Wybór pięknych dzieł muzycznych i pieśni polskich (łącznie ukazały się 24 zeszyty). W 1805 odbył podróż artystyczną do Niemiec i Francji. Nawiązał kontakty z muzykami oraz firmami wydawniczymi Francji, Niemiec i Austrii, dzięki czemu kilka jego utworów ukazało się drukiem w Lipsku i Paryżu. W tym samym roku został członkiem Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W latach 1805-1806 udzielał się w Resursie Muzycznej, głównie przy organizowaniu koncertów symfonicznych. Od 1802 do 1825 pisał recenzje i artykuły do polskich czasopism, w latach 1811-1819 także do lipskiej „Allgemeine Musikalische Zeitung”, poświęcając je głównie współczesnym kompozytorom polskim oraz życiu muzycznemu Warszawy. W 1814 założył Towarzystwo Muzyki Religijnej i Narodowej, które miało za zadanie organizowanie koncertów, kształcenie nowych kadr nauczycieli muzyki, organistów, śpiewaków i muzyków.
Jednocześnie sam prowadził działalność pedagogiczną – w latach 1814-1817 uczył w Szkole Dramatycznej Bogusławskiego, potem wykładał teorię i kompozycję w kierowanych przez siebie szkołach: w latach 1817-1821 w Szkole Elementarnej Muzyki i Sztuki Dramatycznej, w latach 1821-1826 w Instytucie Muzyki i Deklamacji, w latach 1826-31 w Szkole Głównej Muzyki (tu wykształcił wielu polskich kompozytorów, wśród nich Fryderyka Chopina, o którym napisał na świadectwie szkolnym: „szczególna zdatność, geniusz muzyczny”). Uczył również – od 1835 do 1839 – w Szkole Śpiewu przy Teatrze Wielkim, a następnie w Instytucie Guwernantek.
Józef Elsner był członkiem honorowym wielu towarzystw muzycznych w kraju (m.in. Krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Muzyki) oraz lipskiego Musikverein der Universitätskirche St. Pauli. Był też członkiem masonerii – w 1814 został namiestnikiem katedry w loży Świątyni Stałości, w 1820 członkiem najwyższej kapituły, w 1821 mistrzem katedry. Za zasługi na polu muzyki został odznaczony w 1823 Orderem Św. Stanisława. Na jego cześć zostały wybite 3 medale.
Zmarł w Elsnerowie pod Warszawą 18 kwietnia 1854. Spoczął na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

WAŻNIEJSZE UTWORY:

Graduał na 2 soprany, 2 skrzypiec, altówkę, basetlę i 2 rogi (ok. 1782)
Koncert skrzypcowy G-dur (ok. 1783-84)
Offertoria na 4 głosy i orkiestrę (ok. 1783-84)
Benedictus na sopran i zespół instrumentalny (ok. 1783-84)
Completorium na chór, 2 skrzypiec, altówkę, 2 rogi i organy (ok. 1785)
Ad festum Corporis Christi na 4-głosowy chór, instrumenty dęte i organy (ok. 1785-86)
Symfonia Es-dur (ok. 1788-89)
Symfonia D-dur (ok. 1788-89)
Nocturno Es-dur na orkiestrę (ok. 1788-89)
Kyrie i Gloria C-dur na chór, 2 skrzypiec, altówkę, 2 oboje, róg, trąbkę, kotły i organy (ok. 1788-89)
Der sterbende Jesus na głosy solowe i chór (ok. 1788-89)
Walce wiedeńskie na orkiestrę (ok. 1790-91)
Walce brneńskie na orkiestrę (ok. 1791-92)
Koncert fletowy (1791-92)
Marsz z echem i andantem na orkiestrę
Karnevaltänze na orkiestrę (1792-99)
Requiem op. 2 na 4-głosowy chór i instrumenty dęte (1793)
Koncert skrzypcowy D-dur (ok. 1795)
Die seltenen Brüder oder Die vier Zauberkugeln, opera w 2 aktach (1795)
Der verkleidete Sultan, opera w 3 aktach (1795)
Dzicy ludzie, balet w 1 akcie (ok. 1796)
Trois quatuors na instrumenty smyczkowe (ok. 1796)
Iskahar, król Guaxary, melodramat w 3 aktach (1796)
Symfonia D-dur (1796)
Symfonia C-dur (1796)
Symfonia Es-dur (1797)
Amazonki czyli Herminia, opera w 2 aktach (1797)
Sonata F-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 1 (ok. 1798)
Sonata D-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 2 (ok. 1798)
Sonata Es-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 3 (ok. 1798)
Sonata fortepianowa B-dur (ok. 1798)
Sonata fortepianowa D-dur (ok. 1798)
Sonata fortepianowa F-dur (ok. 1798)
Trio fortepianowe C-dur (ok. 1798)
Kwartet na 2 skrzypiec i 2 altówki (ok. 1798)
Trois quatuors du meilleur goût polonais na instrumenty smyczkowe (1798)
Grande sonate B-dur, trio fortepianowe (1798)
Sydney i Zuma czyli Moc kochania czarnej niewiasty, melodramat w 3 aktach (1798)
Kwintet smyczkowy c-moll
Msza B-dur op. 3 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1799)
Kwartet fortepianowy F-dur (ok. 1800)
Sułtan Wampum czyli Nieroztropne życzenia, opera w 2 aktach (1800)
Kwintet smyczkowy
Kwartet smyczkowy B-dur
Symfonia D-dur (1802)
Wariacje B-dur na temat marsza z opery „Przerwana ofiara” P. Wintera na fortepian (1802)
Rondo à la mazurek g-moll na fortepian (1803)
Rondo à la mazurek C-dur na fortepian (1803)
Rondo à la krakowiak B-dur na fortepian (1803)
Mieszkańcy wyspy Kamkatal, opera w 1 akcie (1803-04)
Siedem razy jeden, komedioopera w 1 akcie (1804)
Polonez na temat marsza z opery „Woziwoda” L. Cherubiniego na orkiestrę (1804)
Polonez E-dur na temat uwertury z opery „Lodoiska” R. Kreutzera na orkiestrę (1804)
Lob der Buchdruckerkunst, kantata na głos solowy, 4-głosowy chór i fortepian (1804)
Symfonia C-dur op. 11 (1804-05)
Stary trzpiot i młody mędrzec, opera w 1 akcie (1804-05)
Kwartet fortepianowy Es-dur op. 15 (ok. 1805)
Urojenie i rzeczywistość, opera w 1 akcie (ok. 1805)
Nurzahad czyli Nieśmiertelność i bogactwa, melodramat w 3 aktach (1805)
Wieszczka Urzella czyli To co się damom podoba, opera w 3 aktach (1805-06)
In te Domine speravi Es-dur op. 4, offertorium na 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1806)
Msza d-moll op. 5 na 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1806)
Sąd Salomona, melodramat w 3 aktach (1806)
Andromeda, opera seria w 1 akcie (1806)
Salvum fac imperatorem B-dur op. 6, motet na 4-głosowy chór i orkiestrę (1807)
Na wdzięcznej Polaków ziemi, kantata na chór i orkiestrę (1807)
Trybunał niewidzialny czyli Syn występny, melodramat w 3 aktach (1807)
Pospolite ruszenie czyli Bitwa z kozakami, komedioopera w 2 aktach (1807)
Mieczysław Ślepy, melodramat w 3 aktach (1807)
Karol Wielki i Witykind, dramat w 2 aktach (1807)
Sonata B-dur na fortepian na 4 ręce op. 16
Szewc i krawcowa, duodrama w 1 akcie (1808)
Echo w lesie, duodrama w 1 akcie (1808)
Śniadanie trzpiotów, opera w 1 akcie (1808)
Żona po drodze, duodrama w 1 akcie (1808)
Marsz tryumfalny na orkiestrę dętą (1809)
Leszek Biały czyli Czarownica z Łysej Góry, opera w 2 aktach (1809)
Benefis, duodrama w 1 akcie (1809)
Wariacje na temat arii z opery „Żony przemienione czyli Szewc” M. A. Portogalla na orkiestrę (1810)
Musik zu einer Trauerloge, kantata na chór męski i orkiestrę (1811)
Wyspa małżeńska czyli Żony przez los wybrane, melodramat w 3 aktach (1811)
Korsarz francuski w Portugalii, melodramat w 3 aktach
Wąwozy Sierra Morena, komedioopera w 3 aktach (1811)
Veni Creator C-dur op. 7 na 2 chóry 4-głosowe (1812)
Kabalista, opera w 2 aktach (1812)
Muzyka na wprowadzenie zwłok ks. J. Poniatowskiego w r. 1814, kantata na deklamację, chór i orkiestrę (1814)
Veni Sancte Spiritus Es-dur op. 8 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1815)
Msza świętojańska F-dur op. 9 na 4 głosy solowe, 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (ok. 1815)
Motet seu Offertorium de Sancto Josepho C-dur op. 10 na 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1815)
Post celebrem... D-dur op. 11 na sopran, bas, 4-głosowy chór i orkiestrę (1815)
La ritrosia disarmata, duodrama w 1 akcie (1815)
Polonez na temat piosenki „Où peut-on être mieux...” na orkiestrę (1816)
Kochankowie ukryci, opera w 2 aktach
Król Łokietek czyli Wiśliczanki, opera w 2 aktach (1817-18)
Dwa posągi, balet (1818)
Symfonia B-dur op. 17 (ok. 1818)
Polonez F-dur na orkiestrę (1818)
Polonez D-dur na orkiestrę (1818)
Offertorium G-dur op. 12 na 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1819)
Powstańmy z orężem w ręku, kantata na deklamację, głosy solowe i chór (1819)
Jagiełło w Tenczynie, opera w 3 aktach (1819)
Msza G-dur op. 13 na 3-głosowy chór męski i organy (ok. 1820)
Msza ludowa G-dur op. 15 na 2 soprany i organy (1820)
Msza C-dur op. 26 na 4 głosy solowe, 4-głosowy chór i orkiestrę (1820)
Polonez D-dur na skrzypce i fortepian (1820)
Polonez Es-dur na skrzypce i fortepian (1820)
Ofiara Abrahama, melodramat w 4 aktach (1821)
Divertissement, balet
Msza F-dur op. 20 na 4-głosowy chór (ok. 1823)
Msza C-dur op. 22 na 4-głosowy chór męski, 4 rogi, puzon i kotły (ok. 1823)
Graduale i Offertorium F-dur op. 23 na 4-głosowy chór męski, 4 rogi i puzon (ok. 1823)
Msza a-moll op. 24 na 4-głosowy chór (ok. 1823)
Graduale i Offertorium A-dur op. 25 na 4-głosowy chór (ok. 1823)
Msza d-moll op. 16 na 4-głosowy chór (1823)
Graduale i Offertorium op. 17 na 4-głosowy chór (1823)
Missa in B op. 18 na 3-głosowy chór męski (1823)
Graduale i Offertorium Es-dur op. 19 na 3-głosowy chór męski (1823)
Offertorium C-dur op. 31 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1823)
Offertorium C-dur op. 33 na 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (ok. 1824)
Offertorium D-dur op. 32 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1824)
Motet C-dur op. 28 na 2 chóry 4-głosowe
Msza G-dur op. 34 na 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1825)
Msza F-dur op. 35 na 4-głosowy chór i organy (ok. 1825)
Nieszpory C-dur op. 36 na 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1825)
Offertorium G-dur op. 38 na 4-głosowy chór, flet obbligato i orkiestrę (ok. 1825)
Te Deum laudamus D-dur op. 39 na 4-głosowy chór, trąbkę i kotły (ok. 1825)
Veni Creator G-dur op. 40 na 4-głosowy chór (ok. 1825)
Mazur na orkiestrę (ok. 1825)
Msza F-dur op. 41 na 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (ok. 1826)
Requiem c-moll op. 42 na 3-głosy męskie, wiolonczelę, instrumenty dęte i kotły (1826)
Salve Regina B-dur, Processio funebris c-moll, Psalmus: De profundis c-moll op. 43 na 3-głosy męskie, 4-głosowy chór i orkiestrę (1827)
Graduale F-dur op. 29 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1828)
Offertorium B-dur op. 30 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1828)
Offertorium B-dur op. 45 na 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (ok. 1829)
Offertorium A-dur op. 46 na 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1829)
Msza solenna B-dur op. 47 na 4 głosy solowe, 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1829)
Offertorium G-dur op. 48 na 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (ok. 1829)
O sacrum convivum op. 49, hymn na 4-głosowy chór i instrumenty dęte (ok. 1829)
Offertorium F-dur op. 50 na 3-głosowy chór męski (ok. 1829)
Msza solenna C-dur (Koronacyjna) op. 51 na 4 głosy solowe, 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1829)
Msza B-dur op. 44 na 2 soprany, 2 tenory, bas i organy (1829)
Septet D-dur na flet, klarnet, skrzypce, altówkę, wiolonczelę, kontrabas i fortepian (ok. 1830)
Powstanie narodu, scena liryczna w 1 akcie (1830)
Marsz przedniej straży wojska polskiego na orkiestrę (1831)
Marsz na orkiestrę (1831)
Missa festiva C-dur op. 52 na 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (ok. 1832)
Cantate zur Jubel-Feier... D-dur op. 53 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1832)
Veni Creator G-dur op. 54 na 5-głosowy chór i organy (1834)
Offertorium C-dur op. 56 na 4-głosowy chór i organy (ok. 1835)
Graduale Es-dur op. 57 na sopran, 4-głosowy chór i orkiestrę (1835)
Passio Domini nostri d-moll op. 65 na 14 głosów solowych, 3 chóry 4-głosowe i orkiestrę (1835-37)
Offertorium op. 58 na chór (ok. 1836)
Motet G-dur op. 59 na 4 głosy solowe, 4-głosowy chór i orkiestrę (1836)
Chaconne G-dur na skrzypce i fortepian (1836)
Alleluja B-dur op. 60 na 4-głosowy chór (1836-40)
Polonez D-dur na skrzypce i fortepian
Msza e-moll – E-dur op. 62 na 4 głosy solowe, 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1838)
Psalm 133 op. 63 na 2 chóry (ok. 1838)
Msza d-moll i D-dur in laudem omnium sanctorum slavonorum polonorum op. 66 na 2 głosy solowe, 4-głosowy chór i orkiestrę (1840)
Ave Maria B-dur op. 68 na 4-głosowy chór i organy (1840)
Offertorium F-dur op. 70 na 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (1840)
Offertorium F-dur op. 71 na 4-głosowy chór (1840)
Canticum Simeonis e-moll op. 69 na 5-głosowy chór (1841)
Msza g-moll op. 72 na 4 głosy solowe, 4-głosowy chór i orkiestrę (1842)
Veni Creator B-dur op. 73 na 4-głosowy chór męski (1842)
Te Deum laudamus op. 74 na 2 chóry męskie 4-głosowe (1842)
Msza G-dur op. 75 na 2 soprany, skrzypce, 2 altówki, wiolonczelę i organy (1842)
Msza pasterska a-moll op. 76 na 4-głosowy chór, wiolonczelę i organy (1842)
Msza F-dur op. 77 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
Veni Creator op. 78 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
Msza F-dur op. 79 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
Msza B-dur op. 80 na 4-głosowy chór i organy (1843)
Msza a-moll op. 81 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1843)
Graduale A-dur op. 82 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1843)
Offertorium E-dur op. 83 na 4-głosowy chór, skrzypce solo i orkiestrę (1843)
Missa brevis F-dur op. 85 na 3-głosowy chór męski i organy (1844)
Offertorium B-dur op. 86 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1844)
Msza, Graduał i Offertorium op. 87 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1844)
Powitanie gołąbka, kantata na 4 głosy męskie, skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1844)
Msza e-moll op. 88 na 4-głosowy chór i organy (1846)
Nieszpory D-dur op. 89 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1847)
Ave maris stella A-dur op. 90 na 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (1847)
Dies irae f-moll op. 91 na 4-głosowy chór i organy (1847)
O gloriosa virginum B-dur op. 92 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1847)
Stabat Mater op. 93 na głosy solowe, chór i orkiestrę (1848)
Graduale D-dur op. 94 na bas, 4-głosowy chór i orkiestrę (1848)
Pater noster op. 95 na 4-głosowy chór i organy (1848)
Miserere mei Deus op. 96 na głosy solowe, 3 chóry, chór męski (1848)
Veni Creator A-dur op. 97 na 4-głosowy chór i organy (1849)