indeks osób (S)

trębacz jazzowy i kompozytor, ur. 11 lipca 1942, Rzeszów; zm. 29 lipca 2018, Warszawa. Edukację muzyczną rozpoczął w 1949 roku. Początkowo uczył się gry na skrzypcach w Krakowskiej Szkole Muzycznej, a następnie – w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej – na trąbce. W latach 1964-69 studiował grę na trąbce pod kierunkiem prof. Ludwika Lutaka w Akademii Muzycznej w Krakowie.

Pod koniec lat 50-tych XX wieku zaczął występować na jazzowej scenie Krakowa. W latach 60-tych stał się filarem kwintetu Krzysztofa Komedy, z którym nagrał arcydzieło europejskiego jazzu, album Astigmatic.

Na początku lat 70-tych  XX wieku na czele własnego zespołu Tomasz Stańko Quintet wszedł do czołówki free jazzu i pojawiał się na najważniejszych europejskich festiwalach. Pozycję tę utwierdziły kolejne projekty: Unit z Adamem Makowiczem (1976) oraz kwartet prowadzony z Edwardem Vesalą, zespół, z którym w 1975 roku rozpoczął współpracę z wytwórnią ECM. Wydany wówczas album Balladyna stał się legendą po obu stronach Atlantyku. W latach 80-tych poprzedniego stulecia Stańko grywał w orkiestrach Cecila Taylora, prowadził zespoły C.O.C.X. i Freelectronic, do których wprowadzał inspiracje muzyką reggae, latino, elektroniką oraz rapem.

W latach 90-tych minionego wieku utworzył nowy kwartet z Bobo Stensonem, Andersem Jorminem i Tony Oxley’em, okrzyknięty najlepszą jazzową grupą dekady. Ich płyta Leosia (1997) uzyskała najwyższą ocenę w „Penguin Jazz Guide”. Kolejny, wydany w 1997 roku album Litania, który zaprezentował światu muzykę Krzysztofa Komedy, stał się jego pierwszym światowym bestsellerem. Dzięki płytom Soul of Things (2002) i Suspended Night (2004), nagranym z młodym polskim kwartetem, na początku nowego wieku Stańko przebił się na rynek amerykański, gdzie od tamtej pory regularnie koncertował. W 2002 roku został pierwszym laureatem European Jazz Prize przyznawanej w Wiedniu, dwa lata później odznaczono go w Polsce wysokim odznaczeniem państwowym - Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Przez kilka lat pojawiał się także w pierwszej dziesiątce trębaczy prestiżowej dorocznej ankiety amerykańskiego magazynu „Down Beat”. Ta sama ankieta honorowała go również w roli kompozytora. W 2006 roku otrzymał Złoty Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis.

Otrzymał wyróżnienie ministra kultury i dziedzictwa narodowego za całokształt twórczości (2010). W roku 2011 Instytut Smithsona, największy na świecie kompleks muzeów i ośrodków edukacyjno-badawczych, wydał sześciopłytową kompilację Jazz: The Smithsonian Anthology, którą zamyka utwór Tomasza Stańko – Suspended Night Variation VIII. W tym samym roku prezydent Bronisław Komorowski odznaczył Tomasza Stańko Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Kilkakrotnie otrzymywał Nagrody Akademii Fonograficznej "Fryderyk" jako najlepszy jazzowy muzyk roku, jak również w kategorii "Jazzowy album roku".

14 stycznia 2014 Stańko otrzymał Paszport Polityki jako kreator kultury „za wyjątkowy styl tworzenia, pracy i współdziałania w sztuce, umiejętność godzenia tradycji i awangardy. Za poszerzanie granic jazzu i zarazem poszerzanie jego publiczności. Za promowanie polskich muzyków za granicą”, a Akademia Jazzu w Paryżu (l’Académie du jazz) pod przewodnictwem François Lacharme przyznała mu Prix du Musicien Européen – Nagrodę Europejskiego Muzyka Roku – za osiągnięcia i całokształt pracy. Wyróżniony został także jedną z trzech honorowych nagród przyznanych przez Preis der deutschen Schallplattenkritik (PdSK), niezależne stowarzyszenie ponad 140 dziennikarzy muzycznych z Niemiec, Austrii i Szwajcarii.

aktualizacja: 2018 (wa)

dyskografia