opisy płyt (M)

Michał Szostak

Ave Regina Caelorum: improwizacje na tematy maryjne na symfonicznych organach bazyliki w Licheniu Starym

Pierwszą improwizację stanowi siedmioczęściowa Symfonia na Wielkie Organy, która ilustruje wydarzenia z życia Maryi w okresie od Zwiastowania dobrej nowiny przez Archanioła Gabriela do Ofiarowania Chrystusa w świątyni – stąd jej nazwa „Adwentowa” . Symfonię rozpoczyna dynamiczna Toccata oparta na temacie prastarego hymnu maryjnego, obecnie z II nieszporów Liturgii Godzin, Ave Maris Stella (Witaj, Gwiazdo morza). W drugiej części Symfonii towarzyszymy Maryi podczas Jej spotkania z Bożym Posłańcem; w niespiesznym tempie Moderato sostenuto wykorzystany jest materiał melodyczny i cytaty dwóch polskich pieśni adwentowych: Błogosławiona jesteś Maryjo i Archanioł Boży Gabriel. Część trzecia, Fuga w tonacji f-moll, ilustruje wewnętrzne rozterki Maryi, która zadziwiona anielskim przesłaniem, kontempluje niezwykłość Boskiego planu Wcielenia. W czwartej części Rêverie utrzymanej w eterycznym klimacie wibrujących głosów niebiańskich (Choeur de Voix coelestis) z tematem gregoriańskiej melodii Ave Maria, zilustrowano zadumę Maryi nad słowami wypowiedzianymi przez Archanioła. W części piątej, ruchliwym Scherzo o klasycznej budowie ABA1, widzimy radosne poruszenie w Sercu Maryi; jest to ilustracja ekscytacji z uświadomienia faktu, że Bóg wybrał właśnie Ją na Matkę swego Syna; kanwą tej części jest gregoriański temat antyfony Ave Regina Caelorum, która wychwala Osobę i macierzyństwo Maryi. W szóstej części Symfonii, utrzymanej w duchu medytacji, pojawia się temat hymnu zakonu Marianów (Mater Dei Immaculata), najstarszego polskiego zakonnego zgromadzenia męskiego, kustoszy licheńskiego sanktuarium, którzy od ponad 60 lat opiekują się tym miejscem, a swoją duchowość silnie wiążą z Osobą Niepokalanie Poczętej Maryi. Symfonię kończy Finał w formie toccaty, w którym na tle skrzących się blaskiem ruchliwych przebiegów manuałowych słyszymy po raz drugi, tym razem w głosie najniższym, melodię antyfony Ave Regina Caelorum; jest to podkreślenie znaczenia Bożej Rodzicielki w Bożym planie Inkarnacji.

Drugą improwizacją w tym albumie jest ilustracyjny Poemat symfoniczny „Maryja, Pocieszycielka Strapionych” obrazujący duchową pomoc, jaką wierni uzyskują poprzez modlitwę do Bożej Matki. Część pierwsza Poematu Litania początkowo przedstawia zagmatwane ludzkie losy, wśród których dominują niezgoda, niepokój, kłótnie i walki, by następnie – poprzez wyłaniający się z tego zgiełku bohaterski temat wileńskiej melodii Litanii Loretańskiej – zacząć proces jednoczenia proszących o pomoc. Praca motywiczna, charakterystyczna dla symfonicznej muzyki orkiestrowej wykorzystująca elementy wileńskiej melodii litanii, nawiązuje do mnogości wezwań przymiotów Maryi w Litanii Loretańskiej (Pocieszycielko strapionych, Wspomożenie wiernych…) oraz wielokrotnie powtarzanej prośby „Módl się za nami”. Drugą część Poematu stanowi poetycka Kantylena eksplorująca, zapowiedziany na końcu części pierwszej, nastrój spokoju. Część trzecia Poematu Afirmacja która w marszowym charakterze przywołuje temat pieśni Chwalcie łąki umajone, silnie związanej w polskiej tradycji z nabożeństwem majowym, obrazuje utwierdzenie duszy w przekonaniu, że modlitwa maryjna jest odwiecznym lekarstwem na duchowe troski człowieka. Część czwarta, w registracji rozwibrowanego Chóru głosów ludzkich (Choeur de Vox humaines), obrazuje zjednoczenie dusz wiernych, które – szczególnie w ostatniej godzinie – doznają duchowego ukojenia w matczynych objęciach Maryi. Poemat kończy się potężnym Finałem, obrazującym Sąd Ostateczny i otwierające się wrota wieczności (Porta Aeternum), za którymi ukazuje się Chwała i Majestat siedzącego na tronie Boga Ojca; Tuba Mirabilis oznajmia światu Słowa Bożych wyroków, po których następuje nieodwołalne ich spełnienie.

Sposób nagrania utworów, nieukrywający dużego pogłosu, ma ukazać Słuchaczowi potęgę akustyki wnętrza licheńskiej bazyliki – największej świątyni w Polsce (kubatura 300.000 m3, powierzchnia 23.000 m2, długość 139 m, szerokość w osi transeptów 144 m, wysokość nawy głównej 44 m, wysokość transeptów 33 m).

Do płyty dołączono ilustrowaną zdjęciami książeczkę, która opisuje (w języku polskim i angielskim) ten symfoniczny instrument oraz wyjaśnia muzyczno-teologiczny program nagranych improwizacji. Jest to trzecia w historii płyta CD z muzyką organową, prezentująca Wielkie Organy Bazyliki Licheńskiej. Pierwsza płyta, nagrana w 2003 roku, zawierała literaturę organową w wykonaniu prof. Andrzeja Chorosińskiego i prezentowała organy zachodnie. Druga płyta, nagrana w 2006 roku, również literaturę organową w wykonaniu prof. Karola Gołębiowskiego na wszystkich organach bazyliki.