opisy płyt (F)

Fryderyk Chopin, Michał Szostak, Dietrich Buxtehude, Nicolaus Bruhns, Louis-James-Alfred Lefébure-Wély, Wojciech Kilar

Prague Impressions

Płyta jest rejestracją recitalu organowego wykonanego w dniu 7 sierpnia 2020 r. przez dr. Michała Szostaka na romantycznym instrumencie autorstwa Emanuela Štěpána Petra (1853-1930) w kościele św. Ignacego z Loyoli w czeskiej Pradze. Petr – nazywany czeskim Cavaillé-Collem – był jednym z najważniejszych czeskich organmistrzów, który rozwinął jedną z największych firm organowych w regionie; w ciągu prawie 50 lat swojego istnienia firma wyprodukowała łącznie 351 instrumentów na terenie Czech, Polski, Słowacji, Rumunii i Rosji.

Program recitalu zaplanowany został z uwzględnieniem uniwersalnego charakteru tych organów i nawiązywał do długiej historii muzycznej kościoła św. Ignacego z Loyoli w Pradze: dwa utwory przedbachowskie (liryczne preludium chorałowe z figurowanym cantus firmus Komm, heiliger Geist, Herr Gott Dietricha Buxtehudego oraz wspaniałe, napisane z niezwykłym muzycznym rozmachem tzw. „wielkie” Preludium i Fuga e-moll Nicolausa Bruhnsa) oraz romantyczny repertuar XIX wieku (trzy miniatury Fryderyka Chopina oraz dwa tańce – Boléro Lefébure-Wély’ego oraz Polonaise Wojciecha Kilara) podzielił czas z improwizowaną 6-częciową Symfonią Organową utrzymaną w XIX-wiecznym duchu francuskiego symfonizmu. Wyjątkowe walory organów Petra oraz doskonałe efekty prac zespołu Kánský-Brachtl przy rekonstrukcji tego instrumentu były powodem wydania nagrania tego koncertu na płycie CD. Całości dopełniły dwie improwizacje nagrane podczas próby do koncertu: otwierająca płytę żywiołowa Toccata oraz nastrojowa Idylle romantique oddzielająca repertuar barokowy od romantycznego. Materiał dźwiękowy zamieszczony na tej CD nie był w żaden sposób modyfikowany, stąd słychać np. bicie zegara m.in. w czasie ostatniej części improwizowanej Symfonii, czy też kroki osób będących w kościele podczas próby do koncertu. Również i te elementy podkreślają wyjątkowość tej CD, dodając dodatkowy wymiar w zakresie percepcji materiału muzycznego.

Barokowa szafa organowa pochodzi najprawdopodobniej z 1680 r., natomiast romantyczny instrument – o wiatrownicach stożkowych oraz trakturze mechanicznej wspomaganej dźwigniami Barkera – znajdujący się w głównej szafie to dzieło Emanuela Štěpána Petra powstałe w latach 1911-1912 z numerem opusowym 200. Widoczny pozytyw balustradowy jest obecnie całkowicie odrębnym i niezależnym instrumentem i posiada własny stół gry wbudowany w tył obudowy. Organy Petra stały na chórze do 1987 roku, kiedy to zostały rozebrane z powodu przebudowy konstrukcji chóru w związku z zaburzeniem jej statyki. Od lat 90-tych XX w. podejmowano próby przebudowy instrumentu, ponieważ działanie oryginalnego systemu powietrznego było zawodne, a przez to instrument był trudny w obsłudze, awaryjny, a jego regulacja niezwykle trudna. Zabytkowa szafa organowa była bardzo mała jak na tak duży instrument, a całkowity brak wolnej przestrzeni uniemożliwiał większość bieżących napraw. Na skutek tych czynników nastąpiło znaczne ograniczenie użyteczności instrumentu, tak że wraz z upływem czasu głosy sekcji pedałowej zamilkły zupełnie. Przez kilka lat toczyła się fachowa dyskusja na temat tego, w jakim kształcie odbudować (po demontażu) organy Petra tak, aby instrument był stylowo spójny i gwarantował efektywną funkcjonalność. W 2013 r. prace powierzono zespołowi organmistrzów Kánský-Brachtl, który dokonał przebudowy szafy organowej oraz rekonstrukcji całego mechanizmu organów. Projekt koncepcyjny, budowa mechanizmów oraz wykonanie dźwigni Barkera wykonał Jaromír Kánský, natomiast intonację przeprowadził Josef Brachtl. Za konserwację i renowację powierzchni odpowiadał Peter Stirber. Ostatecznie zrealizowano projekt powiększenia szafy organowej z oryginalnym zespołem brzmieniowym Petra. Instrument jest zbudowany całkowicie na nowo z zastosowaniem traktury mechanicznej wspomaganej dźwigniami Barkera. Zastosowano tutaj rozwiązania projektu Petra usuwając rozwiązania, które czas zweryfikował negatywnie. Po przeprowadzonych pracach, instrument uważany jest za jeden z najlepszych romantycznych organów w Pradze.

Do płyty – zamkniętej w dwułamowym digipacku – dołączono ilustrowaną książeczkę zawierającą dyspozycję organów, historię kościoła, historię organów, biografię budowniczego organów, biografię wykonawcy – wszystko w językach angielskim, czeskim i polskim.

Michał Szostak

www.michalszostak.org